Badanie moczu, zarówno badanie ogólne, jak i ocena jego osadu to jedne z podstawowych badań laboratoryjnych, wykonywanych rutynowo w czasie ciąży. O czym świadczy obecność leukocytów w moczu? Czy leczeniu podlegają tylko objawowe odchylenia w badaniach moczu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Co oznaczają leukocyty w moczu w ciąży?
   • Podwyższone leukocyty w moczu w ciąży
   • Czy leukocyty w moczu w ciąży są groźne?
2. Co oznaczają bakterie w moczu w ciąży? 
3. Czy bakterie w moczu w ciąży są groźne?
4. Przyczyny pojawienia się leukocytów i bakterii w moczu w ciąży
5. Wyniki badania moczu w ciąży – kiedy powinny niepokoić?

Co oznaczają leukocyty w moczu w ciąży?

Określenie liczby leukocytów w próbce moczu można wykonać przede wszystkim w czasie oceny jego osadu. W trakcie oceny mikroskopowej możliwa jest identyfikacja między innymi elementów morfotycznych, wałeczków, czy kryształów. W prawidłowych warunkach podczas oceny osadu moczu liczba leukocytów nie powinna przekraczać 5 w polu widzenia. Podwyższenie ich liczby może świadczyć o rozwijającej się infekcji moczowej.

>> Przeczytaj także: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?

Podwyższone leukocyty w moczu w ciąży

W sytuacji, gdy liczba leukocytów w polu widzenia przekracza 10 – świadczy to o znamiennej leukocyturii. Taki wynik może towarzyszyć rozwijającemu się zakażeniu układu moczowego. Warto jednak podkreślić, że obecność leukocytów w moczu nie zawsze jest związana z przyczyną chorobową. Podwyższone leukocyty mogą wynikać bowiem z nieprawidłowej techniki pobierania moczu, wówczas pochodzą one z zewnętrznego ujścia cewki moczowej.

Należy wiedzieć, że próbkę moczu na badanie ogólne należy oddać do specjalnego pojemnika i najlepiej, żeby była to próbka z pierwszego porannego oddania moczu (poranna mikcja). Co więcej, przed oddaniem próbki moczu okolicę zewnętrznego ujścia cewki moczowej należy dokładnie umyć. Mocz oddany do oceny powinien pochodzić z tak zwanego środkowego strumienia. Oznacza to, że pierwsza partia moczu w czasie mikcji powinna trafić do toalety, kolejna partia moczu powinna trafić do pojemnika, a ostatnia partia moczu znów powinna zostać oddana do toalety.

>> Przeczytaj także: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa

Czy leukocyty w moczu w ciąży są groźne?

Podwyższone leukocyty w ciąży mogą być związane między innymi z takimi schorzeniami infekcyjnymi jak:

• zapalenie cewki moczowej,
• zapalenie pęcherza moczowego,
• ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• śródmiąższowe zapalenie nerek.

Obecność leukocytów w moczu u kobiety ciężarnej powinna skłonić do wykonania posiewu moczu. Taki krok powinien być podjęty również w przypadku braku objawów klinicznych zakażenia. Posiew moczu to badanie, które pozwala na potwierdzenie obecności w moczu bakterii. Co więcej, wynik posiewu pozwala uzyskać informacje na temat rodzaju bakterii oraz ich ilości w moczu. Dostarcza również informacji o antybiotykowrażliwości wykrytych bakterii, co pozwala na dobranie skutecznego leczenia.

Co oznaczają bakterie w moczu w ciąży? 

Obecność bakterii w moczu może świadczyć o rozwijającej się infekcji układu moczowego. W sytuacji, gdy liczba jednego rodzaju bakterii przekracza wartość 1000 (czyli 10 do potęgi 3) w 1 mililitrze badanego moczu u ciężarnej z symptomami infekcji, to taki wynik potwierdza obecność zakażenia.

Z kolei w przypadku, gdy kobiet ciężarna nie prezentuje objawów zakażenia układu moczowego, ale w wyniku posiewu moczu wykrywane są jednego rodzaju bakterie i ich liczba przewyższa 100 000 (czyli 10 do potęgi 5) w przeliczeniu na 1 mililitr,  to wówczas mówi się o obecności bezobjawowego bakteriomoczu.

Czy bakterie w moczu w ciąży są groźne?

Zgodnie z wytycznymi bakteriomocz objawowy, jak i bezobjawowy występujący u kobiety ciężarnej powinien być leczony. Dlaczego? Bakterie znajdujące się w obrębie dróg moczowych mogą bowiem w późniejszych okresach ciąży (II i III trymestr ) przedostawać się do górnych dróg moczowych i prowadzić do poważniejszego w skutkach odmiedniczkowego zapalenia nerek.

Infekcje dotykające układ moczowy mogą prowadzić do poważnych powikłań, w tym porodu przedwczesnego (a więc porodu przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży) oraz małej masy urodzeniowej dziecka (masa poniżej 2500 gramów). Z tego powodu kobiety ciężarne powinny okresowo wykonywać badania moczu zgodnie z zaleceniami ginekologa.

>> Przeczytaj także: Zakażenia układu moczowego (ZUM)

Przyczyny pojawienia się leukocytów i bakterii w moczu w ciąży

W czasie ciąży w organizmie kobiety zachodzi wiele przemian, które predysponują do występowania zakażeń układu moczowego, objawiających się obecnością bakterii i leukocytów w moczu. Częstym infekcjom układu moczowego sprzyja bowiem między innymi:

• ucisk powiększającej się macicy na moczowody, utrudniający odpływ moczu,
• większa tendencja do obecności glukozy w moczu (nawet mimo braku cukrzycy),
• zmniejszenie napięcia mięśniówki moczowodów, co sprzyja zastojowi moczu i wynika ze zmian hormonalnych.

Warto wspomnieć, że w czasie ciąży może dojść do kolonizacji układu moczowego przez paciorkowce z grupy B. Ich obecność może także świadczyć o kolonizacji w obrębie pochwy, co z kolei grozi zakażeniem dziecka w czasie porodu. Z tego powodu kolonizacja w obrębie pochwy paciorkowcami z grupy B jest wskazaniem do podjęcia odpowiedniego leczenia.

Wyniki badania moczu w ciąży – kiedy powinny niepokoić?

Wszelkie odchylenia stwierdzone w badaniu ogólny moczu, ocenie jego osadu oraz posiewie moczu powinny być skonsultowane z lekarzem, a najlepiej z prowadzącym ginekologiem. Podejrzenie zakażenia układu moczowego wymaga wykonania dodatkowych badań laboratoryjnych, w tym oceny stężenia kreatyniny, CRP, a także wykonania morfologii krwi obwodowej. Pomocne może być również badanie USG oceniające układ moczowy.

Badanie ogólne moczu w ciąży jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych oceniających funkcjonowanie układu moczowego. To badanie jest ujęte w kalendarzu badań i jest wykonywane kilkakrotnie w przebiegu całej ciąży. Wszelkie odchylenia w badaniu moczu w czasie ciąży powinny być ocenione przez lekarza, ponieważ pomimo braku objawów, może zajść potrzeba włączenia odpowiedniego leczenia.

Bibliografia

1. D. Moczulski, Leczenie zakażeń układu moczowego u kobiet w ciąży, Medycyna po Dyplomie, 2012/10,
2. R. Drabczyk, Zakażenie układu moczowego w ciąży, Medycyna Praktyczna [dostęp online],
3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
4. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659.

Zatrucie ciążowe, znane również jako gestoza, to jedno z poważniejszych powikłań występujących u ciężarnych, zwykle w drugiej połowie ciąży. Cechuje się podwyższonym ciśnieniem krwi oraz obecnością białka w moczu. Nieleczone może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych zarówno u matki, jak i u dziecka. Dowiedz się, jakie są przyczyny, objawy i czym grozi zatrucie ciążowe.

Spis treści:

1. Co to jest zatrucie ciążowe (gestoza)?
2. Zatrucie ciążowe – przyczyny
3. Zatrucie ciążowe – objawy gestozy
4. Jak szybko rozwija się zatrucie ciążowe?
5. Zatrucie ciążowe a konsekwencje dla dziecka
6. Jak rozpoznać zatrucie ciążowe – badania i diagnostyka
7. Jak leczy się zatrucie ciążowe?
8. Jak uniknąć zatrucia ciążowego?

Co to jest zatrucie ciążowe (gestoza)?

Gestoza to zespół objawów pojawiający się u ciężarnych powyżej 20. tygodnia ciąży. Rozpoznaje się ją, gdy występuje:

• nadciśnienie tętnicze u kobiety mającej do tej pory prawidłowe wartości ciśnienia krwi  (powyżej 140/90 mmHg) lub dojdzie do zaostrzenia nadciśnienia tętniczego zdiagnozowanego wcześniej,
• białkomocz (powyżej 300 mg na dobę).

Oprócz tego mogą wystąpić:

• uszkodzenie nerek,
• niewydolność wątroby,
• małopłytkowość,
• zaburzenia neurologiczne,
• zagrożenie dobrostanu płodu.

Przy występowaniu powyższych białkomocz nie jest niezbędny do postawienia rozpoznania.

Zatrucie ciążowe – przyczyny

Przyczyny gestozy nie są jednoznacznie określone, ale uważa się, że jest to wynik złożonych interakcji między czynnikami genetycznymi, immunologicznymi i naczyniowymi. Może być związana z nieprawidłową czynnością lub zaburzeniami czynności łożyska. Gdy dochodzi do jego niedokrwienia, do krwiobiegu ciężarnej wydzielane są substancje antyangiogenne. To powoduje aktywację układu krzepnięcia, dysfunkcję śródbłonka i zwiększenie oporu naczyniowego.

Istnieje kilka czynników, które mogą predysponować do zatrucia ciążowego. Są to m.in.:

• wystąpienie nadciśnienia tętniczego w poprzedniej ciąży,
• przewlekłe nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca,
• toczeń rumieniowaty układowy,
• przewlekła choroba nerek,
• zespół antyfosfolipidowy,
• pierwsza ciąża,
• wiek matki powyżej 40 lat,
• BMI przed ciążą powyżej 35 kg/m2,
• długi  odstęp między kolejnymi ciążami (powyżej 10 lat),
• ciąża wielopłodowa.

Ryzyko zatrucia ciążowego jest wyższe, jeżeli występowało ono również u matki kobiety ciężarnej.

Zatrucie ciążowe – objawy gestozy

Przebieg zatrucia ciążowego może być łagodny lub ciężki. Drugi z nich rozpoznawany jest w każdym przypadku, gdy ciśnienie tętnicze ma wartość powyżej 160/110 mmHg, a białkomocz przekracza 1 g na dobę.

Objawy gestozy mogą być bardzo zróżnicowane. Łagodna postać może przebiegać bezobjawowo lub z nieznacznie nasilonymi dolegliwościami. W takich przypadkach zwykle jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowych badań.

Objawy zatrucia ciążowego o cięższym przebiegu to:

• silny ból głowy,
• zaburzenia psychiczne,
• zaburzenia widzenia,
• nudności,
• wymioty,
• ból w nadbrzuszu.

W ciężkim przebiegu gestozy mogą wystąpić drgawki padaczkowe, obrzęk płuc, niedokrwienie mięśnia sercowego, niewydolność oddechowa, udar mózgu, deficyty neurologiczne, uszkodzenie wątroby lub nerek. Niekiedy rozwija się także syndrom HELLP, w którym obecne są:

• nadciśnienie tętnicze,
• białkomocz,
• obrzęki,
• zaburzenia czynności wątroby,
• trombocytopenia,
• mikroangiopatyczna niedokrwistość hemolityczna.

Najcięższym powikłaniem gestozy jest śmierć ciężarnej.

Jak szybko rozwija się zatrucie ciążowe?

Gestoza może być:

• wczesna – rozpoznana przed 34. tygodniem ciąży,
• późna – rozpoznana po 34. tygodniu ciąży.

Pierwsza z nich charakteryzuje się cięższym przebiegiem i dotyczy 5–20% wszystkich przypadków zatrucia ciążowego.

Zatrucie ciążowe a konsekwencje dla dziecka

Nieleczona gestoza stanowi zagrożenie nie tylko dla zdrowia matki, ale także dla dziecka. Powikłania zatrucia ciążowego dla płodu to:

• wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu,
• niedotlenienie,
• małowodzie,
• powikłania związane z wcześniactwem,
• zgon wewnątrzmaciczny.

Aby zminimalizować ryzyko powikłań, bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoznanie gestozy.

Jak rozpoznać zatrucie ciążowe – badania i diagnostyka

Zatrucie ciążowe rozpoznaje się na podstawie wywiadu medycznego, badania przedmiotowego (pomiar ciśnienia tętniczego krwi) oraz badań  laboratoryjnych, do których zaliczają się głównie:

• badanie ogólne moczu,
• morfologia krwi,
• stężenie kreatyniny,
• ocena poziomu transaminaz wątrobowych (ALT, AST),
• poziom bilirubiny,
• CRP.

Uzupełnieniem standardowej diagnostyki gestozy może być ocena stężenia łożyskowego czynnika wzrostu (PlGF) oraz sFLT-1 (czynnik antyangiogenny). Badanie umożliwia wczesne wykrycie nieprawidłowości i wdrożenie działań terapeutycznych.

Jak leczy się zatrucie ciążowe?

Leczenie gestozy zależy od jej ciężkości, stanu ciężarnej, zagrożenia dla płodu i wieku ciąży. Przy łagodnym zatruciu ciążowym stosuje się nadzór ambulatoryjny wraz ze ścisłym monitorowaniem ciśnienia tętniczego, parametrów laboratoryjnych oraz oceną wzrastania i dobrostanu płodu, a także leczenie hipotensyjne. Wskazane jest zakończenie ciąży po 37. tygodniu lub wcześniej, jeżeli pogarsza się stan matki lub dziecka.

W przypadku ciężkiego zatrucia ciążowego wskazana jest hospitalizacja, leczenie hipotensyjne oraz ścisłe monitorowanie stanu ciężarnej i dziecka. Rozwiązanie powinno nastąpić po 34. tygodniu ciąży. Jeżeli jest to konieczne, wcześniej podaje się siarczan magnezu w celu zapobiegania  napadom drgawkowym oraz steroidy w celu przyspieszenia dojrzewania płuc płodu.

Jak uniknąć zatrucia ciążowego?

Ryzyko wystąpienia zatrucia ciążowego można zmniejszyć poprzez [2, 4]:

• podawanie ciężarnej kwasu acetylosalicylowego (u kobiet w grupie ryzyka),
• suplementację wapnia (u kobiet w grupie ryzyka),
• ćwiczenia aerobowe,
• ograniczenie spożycia soli (u kobiet z nadciśnieniem tętniczym rozpoznanym przed ciążą).

Zatrucie ciążowe (gestoza) wymaga szybkiego rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Nieleczona może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych lub zgonu – zarówno u ciężarnej, jak i dziecka. Diagnostyka opiera się o wywiad medyczny, badanie przedmiotowe oraz testy laboratoryjne z krwi i moczu.

Bibliografia

1. E. Jurewicz, A. Filipek, Preeklampsja – choroba kobiet w ciąży, Postępy Biochemii 2018, 64(4), s. 323–329
2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.20.4.1. (dostęp 10.11.2024)
3. C.S. Han i in., Postępowanie wyczekujące w ciężkim stanie przedrzucawkowym w czasie ciąży, której termin rozwiązania jest odległy: nie dla każdej pacjentki, Ginekologia po Dyplomie, maj 2011, s. 45–52
4. https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/75579,stan-przedrzucawkowy-i-rzucawka (dostęp 10.11.2024)