Sklep
Strona główna Blog Strona 14

Choroby mitochondrialne – czym są i jak je zdiagnozować? Przykłady

Katarzyna Koc
-
0
Choroby mitochondrialne – czym są i jak je zdiagnozować? Przykłady

Choroby mitochondrialne stanowią dość sporą grupę schorzeń metabolicznych o podłożu genetycznym. Dotyczą głównie zaburzeń ze strony układu nerwowego i mięśniowego. U podłoża ich powstania leży nieprawidłowe funkcjonowanie mitochondriów, zależne od uszkodzenia mitochondrialnego lub jądrowego genomu.

Spis treści:

  1. Czym są mitochondria?
  2. Choroby mitochondrialne: jakie są przyczyny dolegliwości?
  3. Jakie są najczęstsze objawy chorób mitochondrialnych?
  4. Przykłady chorób mitochondrialnych i ich diagnostyka
  5. Zaburzenia mitochondrialne: leczenie

Czym są mitochondria?

Mitochondria stanowią ważne organella wchodzące w skład komórek organizmów żywych. W zależności od metabolicznej aktywności, komórki mogą posiadać jedno lub wiele tego typu struktur w swojej budowie. Mitochondria wyposażone są w podwójną błonę plazmatyczną. Błona zewnętrzna ma gładką strukturę, zaś wewnętrzna zawiera wpuklenia – grzebienie mitochondrialne.

We wnętrzu organelli znajduje się macierz mitochondrialna zawierająca liczne enzymy, mitochondrialne DNA (mtDNA) i białka mitochondrialne. Długość mitochondrium mieści się między 1 a 10 um.

Morfologia banerek

Funkcje mitochondriów

Mitochondria stanowią energetyczne centra komórkowe. Łańcuch oddechowy odbywający się we wnętrzu tych organelli powstał w wyniku nakładania się na siebie dwóch systemów genetycznych:

  • genomu jądrowego odpowiadającego za kodowanie 70 białkowych podjednostek kompleksów łańcucha oddechowego, większości białek uczestniczących w procesie replikacji i ekspresji mtDNA;
  • genomu mitochondrialnego kodującego 13 białek łańcucha oddechowego, 22 mitochondrialnych tRNa, dwóch rodzajów RNA z aparatu translacyjnego mitochondrium.

Mitochondria odgrywają ważną rolę w kontroli równowagi metabolicznej organizmów żywych. Uczestniczą w gospodarce jonami wapnia oraz odgrywają kluczową rolę w procesie apoptozy. Ze względu na udział w opisanych procesach, sprawne działanie mitochondriów jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania komórki oraz utrzymania jej w stanie homeostazy.

Choroby mitochondrialne: jakie są przyczyny dolegliwości?

Choroby mitochondrialne związane są z zaburzeniem systemu fosforylacji oksydacyjnej, który odpowiada za wytwarzanie energii w postaci ATP. Mitochondrialny DNA odpowiada za kodowanie ponad 13 z 83 podjednostek kompleksów enzymatycznych łańcucha oddechowego i syntezy ATP. Pozostałe białka warunkujące prawidłową pracę mitochondriów, zależne są od genomu jądrowego.

Właściwe funkcjonowanie mitochondriów zależne jest od produktów ponad 1500 genów jądrowych.

Sam łańcuch oddechowy znajduje się pod podwójną kontrolą zarówno genomu jądrowego, jak i mitochondrialnego.

wapń całkowity w surowicy baner

Choroby mitochondrialne: dziedziczenie

Choroby mitochondrialne spowodowane są mutacjami w mitochondrialnym DNA. Dziedziczenie odbywa się w linii matczynej. Schorzenia wywołane nieprawidłowym funkcjonowaniem łańcucha oddechowego (zależnego od mitochondrium i jądrowego genomu) dziedziczone są na zasadach mendlowskich i cytoplazmatycznie (ze strony matki).

Statystycznie schorzenia mitochondrialne zdarzają się z częstością 1: 5000 żywych urodzeń. Stanowią jedne z najczęstszych chorób nerwowo-mięśniowych.

>> Sprawdź: Czy warto poznać swoje geny? Znaczenie badań genetycznych w diagnostyce i leczeniu chorób

Jakie są najczęstsze objawy chorób mitochondrialnych?

Choroby mitochondrialne w zależności od stopnia zajęcia poszczególnych narządów i układów dają szereg różnych objawów. Najczęściej zaburzenia na poziomie mitochondrialnym powodują objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, prowadząc do:

  • opóźnienia rozwoju psychoruchowego;
  • drgawek;
  • mioklonii;
  • napadów udaropodobnych;
  • migrenowych bólów głowy;
  • ślepoty korowej;
  • objawów pozapiramidowych;
  • objawów piramidowych;
  • objawów demencyjnych.

Nieprawidłowe funkcjonowanie układu mięśniowo-szkieletowego w przebiegu chorób mitochondrialnych polega na występowaniu:

  • rabdomiolizy;
  • oftalmoplegii (oczopląsu i opadania powiek);
  • gorszej tolerancji wysiłku;
  • osłabienia pracy mięśni;
  • nieprawidłowego wyniku badania EMG.

Do innych objawów mogących współistnieć w chorobach mitochondrialnych zaliczamy:

  • kardiologiczne (kardiomiopatie, bloki przewodzenia);
  • nerkowe;
  • zaburzenia endokrynologiczne i wzrastania;
  • zaburzenia ze strony układu krwiotwórczego;
  • zaburzenia słuchu;
  • zaburzenia widzenia.

>> To może Cię zainteresować: Kardiomiopatia i jej rodzaje. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Przykłady chorób mitochondrialnych i ich diagnostyka

W chwili obecnej znanych jest ponad 200 mutacji punktowych mitochondrialnego DNA, delecje w genomie mtDNA, mutacji w genach jądrowych wywołujących zaburzenia szlaku oddechowego.

W ramach badań laboratoryjnych i obrazowych wykorzystywanych w diagnostyce chorób mitochondrialnych wykorzystuje się m.in. badanie:

Badanie ogólne moczu banerek

W przebiegu ww. chorób obserwuje się dość często:

  • podwyższony poziom kwasu mlekowego we krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR);
  • podwyższenie poziomu białka w OUN;
  • obecność kwasu etylomalonowego w moczu;
  • obraz podobny do udaru w MRI ośrodkowego układu nerwowego.
  • analiza histopatologiczna bioptatu mięśnia.

Zastosowanie paneli genetycznych i sekwencjonowanie całoeksomowe – WES (whole exome sequencing) – można uznać w chwili obecnej za jedne z większych osiągnięć w diagnostyce chorób mitochondrialnych. Wyniki tych badań pozwalają na szybką diagnozę, pogłębienie dotychczasowej wiedzy na temat przyczyn chorób mitochondrialnych. Być może w niedalekiej przyszłości możliwe będzie wykorzystanie terapii celowanych przy rozpoznanych konkretnych defektach genetycznych w zakresie mitochondriów.

badanie genetyczne WES banerek

W przypadku mutacji stwierdzonej w mitochondrialnym DNA nie przeprowadza się rutynowo prenatalnych badań genetycznych.

>> Przeczytaj: Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Przykłady chorób powstałych w wyniku punktowych mutacji mtDNA oraz rearanżacji mtDNA

Przykłady chorób powstałych w wyniku punktowych mutacji mtDNA:

  1. LHON – dziedziczna neuropatia wzrokowa Lebera powodująca zanik nerwu wzrokowego;
  2. MELAS – charakteryzująca się miopatią, encefalopatią, napadami podobnymi do udaru OUN, kwasicą mleczanową;
  3. MERRF – do charakterystycznych objawów choroby zaliczamy obecność licznych tłuszczaków, padaczki pod postacią napadów mioklonicznych, a także charakterystyczny w badaniu mięśni poszarpany układ czerwonych włókien mięśniowych;
  4. Zespół Leigha – choroba występująca pod postacią szybko postępującego osłabienia mięśni, objawów neurologicznych, zajęcia jąder podstawy w ośrodkowym układzie nerwowym.

Przykłady chorób jako wynik rearanżacji w obrębie mitochondrialnego DNA (mtDNA):

  • zespół Pearsona – anemia (niedokrwistość syderoblastyczna), nieprawidłowości w funkcjonowaniu szpiku kostnego (pancytopenia), cukrzyca, zaburzenia funkcjonowania wątroby, trzustki i jelit (atrofia kosmków jelitowych)
  • zespół Alpersa – hipotonia, niewydolność wątroby, drgawki.

>> Zobacz również: Hipotonia (niedociśnienie) – rodzaje, objawy, przyczyny, diagnostyka

Zaburzenia mitochondrialne: leczenie

W przypadku chorób o podłożu mitochondrialnym nie ma dobrego i skutecznego leczenia. Metody wykorzystywane w terapii mają na celu spowolnić postęp choroby, złagodzić jej objawy i poprawić komfort życia chorego. W niektórych schorzeniach wykorzystuje się koktajle witaminowe, fizjoterapię, leczenie objawowe z uwzględnieniem leków przeciwpadaczkowych. W przypadku niektórych schorzeń jak LHON, odnotowano pozytywne efekty lecznicze z pochodną koenzymu Q10 – idebenonem.

Proces terapeutyczny powinien obejmować opiekę wielospecjalistyczną z uwzględnieniem neurologa, genetyka, psychologa i fizjoterapeuty.

Szansą na ograniczenie ryzyka wystąpienia choroby mitochondrialnej może być tzw. mitochondrial replacement. O skuteczności tej metody będzie wiadomo więcej w ciągu kilku najbliższych lat.

Choroby mitochondrialne stanowią wciąż niemałą grupę schorzeń zajmujących wiele narządów i układów. Mimo postępu nauk biotechnologicznych, leczenie polega na łagodzeniu objawów, poprawie komfortu funkcjonowania pacjenta i okresowej rehabilitacji wzmacniającej układ mięśniowy.

Bibliografia

  1. K. Tońska, J. Rusecka, E. Bartnik, „Choroby mitochondrialne, postęp w badaniu i leczeniu”, Postępy Biochemii 64 (4) 2018
  2. dostęp online 13.02.2025 K. Tońska „Choroby mitochondrialne- genetyka w pigułce. Neurogenetyka i genetycznie uwarunkowane choroby narządów zmysłów”.  https://ipin.edu.pl/wp-content/uploads/2016/11/choroby%20mitochondrialne%20wybor%202016.pdf
  3. dostęp online 10.02.2025 https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/635/original/21-36.pdf?1477399666
  4. dostęp online  09.02.2025 https://www.academia.edu/47571279/Choroby_mitochondrialne_post%C4%99p_w_badaniu_i_leczeniu
  5. Biochemia Campbella, Wyd. Rebis, 2016
  6. Stefano Di Donato „Wieloukładowe objawy chorób mitochondrialnych”, Neurologia po dyplomie 2010; 5 (6): 21-36
  7. G. Piętka, W. Kukwa, E. Bartnik, A. Ścińska’ a. M. Czarnecka, „Mutacje mitochondrialnego DNA w rozwoju nowotworów głowy i szyi”; Otolaryngologia Polska, Volume 62, Issue 2, 2008, pages 158-164

Ptasia grypa u ludzi – jak się objawia i czy stanowi zagrożenie dla człowieka       

Mateusz Nawrocki
-
0
Ptasia grypa u ludzi – jak się objawia i czy stanowi zagrożenie dla człowieka       

Ptasia grypa należy do grupy ostrych chorób zakaźnych. Występuje ona powszechnie u ptaków, ale może także wystąpić u człowieka. Jakie są objawy ptasiej grypy, oraz czy jest ona groźna dla człowieka? Z artykułu dowiesz się najważniejszych informacji na temat ptasiej grypy u ludzi.  Choroba ta jest dobrze znana ludzkości – pierwsze informacje o występowaniu tej choroby datowane są na ponad 400 lat przed naszą erą.

Spis treści:

  1. Ptasia grypa – co to za choroba?
  2. Czy ptasia grypa jest groźna dla człowieka?
  3. Objawy ptasiej grypy u ludzi
  4. Jak diagnozuje się ptasią grypę?
  5. Jak zapobiegać zakażeniu ptasią grypą?
  6. Czy istnieje szczepionka na ptasią grypę?

Ptasia grypa – co to za choroba?

Ptasia grypa jest chorobą wirusową. Do zakażenia człowieka dochodzi najczęściej na drodze kontaktu z zakażonym ptactwem lub podczas kontaktu człowieka z skażonymi odchodami. Szczególnie niebezpieczny jest bliski kontakt, przez który rozumie się przebywanie w odległości mniejszej niż jeden metr od chorego ptactwa lub jego odchodów. Do zakażeń dochodzi częściej w regionach wiejskich, gdzie występuje hodowla ptactwa, chociaż do zarażenia może również dojść innych miejscach.

Warto także  wspomnieć, że wirus może także ulec przeniesieniu (transmisji) poprzez przedmioty – na przykład maszyny rolnicze. Obecne wirus grypy powodujący ptasią grypę nie przenosi się z człowieka na człowieka, ale z uwagi na częste mutacje wirusów sytuacja ta może mieć miejsce w przyszłości.

Nie wykazano (jak na razie) możliwości zakażenia na drodze pokarmowej, a sam wirus grypy ptasiej ulega zniszczeniu w temperaturze – wystarczy 30 minut w temperaturze 60 stopni Celsjusza, aby wirus uległ degradacji. Brak jest także dowodów, że wirusem można zarazić się poprzez spożywanie jaj.

>> Przeczytaj także: Grypa – ostra choroba zakaźna układu oddechowego

Czy ptasia grypa jest groźna dla człowieka?

Zapewne zastawiasz się, czy ptasia grypa jest groźna dla człowieka. W dalszej części artykułu dowiesz się jakie objawy mogą towarzyszyć zakażeniu, dowiesz się także o potencjalnym ryzyku, które niesie ze sobą ta choroba. Chociaż ptasia grypa występuje u ludzi rzadko, to w niektórych przypadkach może doprowadzić do wystąpienia poważnych objawów, a nawet śmierci.

Objawy ptasiej grypy u ludzi

Jeśli dojdzie do zakażenia człowieka, objawy które towarzyszą podczas zakażenia ptasią grypą mogą być dość zbliżone do tych, które towarzyszą „tradycyjnej grypie”. Zaliczamy do nich symptomy ze strony układu oddechowego takie jak kaszel, czy ból gardła. Przy zakażeniu wirusem ptasiej grypy pojawiają się  także objawy ogólne do których zaliczamy osłabienie, gorączkę, bóle mięśni i stawów. W ciężkich przypadkach zakażeń może dojść do poważnych powikłań takich jak zapalenie płuc czy niewydolność oddechowa. Ptasia grypa może doprowadzić nawet do śmierci.

Jak diagnozuje się ptasią grypę?

Pamiętaj, że w przypadku kontaktu z chorym zwierzęciem powinieneś koniecznie skontaktować się z lekarzem w celu wykonania niezbędnych badań.

Badanie wirusy grypa (typ A i B) i RSV - badanie genetyczne (RT-PCR) banerek

Podejrzenie zakażenia ptasią grypą wymaga podjęcia odpowiednich kroków – diagnostyka w tym kierunku wiąże się z  wykonaniem między innymi testów laboratoryjnych.

Należą do nich testy opierające się na immunofluorescencji, badaniach serologicznych, czy metody polimerazowej reakcji łańcuchowej z zastosowaniem odwrotnej transkryptazy. Warto wspomnieć, że nie każde laboratorium dysponuje procedurami pozwalającymi na wykonanie odpowiednich testów w kierunku ptasiej grypy. 

Pakiet po infekcji rozszerzony (6 badań) banerek

Jak zapobiegać zakażeniu ptasią grypą?

W zapobieganiu wystąpienia zakażenia wirusem grypy ptasiej warto stosować środki ostrożności szczególnie w rejonach, gdzie stwierdzono występowanie tej choroby wśród ptaków. Pamiętaj o unikaniu kontaktu z dzikimi ptakami (a także z martwym ptactwem!) oraz zachowaj szczególną ostrożność przy kontakcie z odchodami ptaków.

Stwierdzenie obecności martwych ptaków (ale także innych zwierząt!) powinno być zgłoszone odpowiednim służbom. Takie działanie zapobiega rozprzestrzenianiu się ptasiej grypy.

W kwestii prewencji zakażenia należy stosować podobne środki ostrożności jak w przypadku chronienia się przed zakażeniem innymi wirusami, czy bakteriami. Ważna jest higiena – szczególnie dokładne mycie rąk  po kontakcie z dzikim ptactwem.

>> Przeczytaj także: Najczęstsze choroby odzwierzęce i ich objawy

Czy istnieje szczepionka na ptasią grypę?

Obecnie w Europie dysponujemy jedną szczepionką dostępną dla ludzi. Jest ona dedykowana dla osób, które są najbardziej narażone na ewentualny kontakt z chorym ptactwem. Dotyczy to zatem pracowników zakładów drobiarskich, niektórych rolników czy też lekarzy weterynarii. Szczepionka ta jest przeznaczona dla osób dorosłych.

Warto także wspomnieć, że szczepienie przeciwko grypie występującej sezonowo również może mieć wpływ na zmniejszenie ryzyka zakażeniem wirusem grypy pochodzącej od ptaków zmniejszając prawdopodobieństwo występowania mutacji wirusów. Szczepieniem na grypę powinny zainteresować się szczególnie osoby, które są narażone na jej ciężki przebieg. O zalecenia dotyczące szczepienia na grypę warto zapytać lekarza rodzinnego, pediatrę, internistę oraz geriatrę.

Bibliografia

  1. https://www.gov.pl/web/psse-sochaczew/jak-chronic-sie-przed-ptasia-grypa-objawy-rozprzestrzenianie-sie-i-profilaktyka
  2. https://www.gov.pl/web/wsse-poznan/ptasia-grypa
  3. https://www.mp.pl/artykuly/28387,grypa-ptasia-czy-pandemia-jest-realnym-zagrozeniem

Dwunastnica – gdzie się znajduje i jaką pełni funkcję?

Sandra Słuszewska
-
0
Dwunastnica – gdzie się znajduje i jaką pełni funkcję?

Dwunastnica to niewielki, ale niezwykle istotny organ układu pokarmowego, który odgrywa zasadniczą rolę w procesie trawienia. Jest pierwszym odcinkiem jelita cienkiego, kolejnym za żołądkiem, gdzie trafia rozdrobniony pokarm, by rozpocząć kolejne etapy rozkładu i  wchłaniania składników odżywczych. To tutaj mieszają się enzymy trawienne,, które wspólnie pomagają w rozkładzie tłuszczów, białek i węglowodanów. Choć jej praca pozostaje niezauważalna na co dzień, zaburzenia w jej funkcjonowaniu mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Jak działa dwunastnica, gdzie jest i na jakie choroby może być narażona? Podpowiadamy!

Spis treści:

  1. Gdzie jest dwunastnica: położenie odcinka przewodu pokarmowego
  2. Dwunastnica: budowa
  3. Za co odpowiada dwunastnica: funkcje w organizmie
  4. Jak rozpoznać choroby dwunastnicy: objawy
  5. Diagnozowanie chorób dwunastnicy
  6. Zakończenie

Gdzie jest dwunastnica: położenie odcinka przewodu pokarmowego

Dwunastnica to pierwszy odcinek jelita cienkiego, który stanowi zasadnicze ogniwo w procesie trawienia. Jej nazwa wywodzi się ze starożytnej anatomii – lekarz Herophilos określił jej długość na „dwanaście palców”, co dało początek określeniu „dwunastnica”. Narząd ten znajduje się bezpośrednio za żołądkiem, łącząc się z nim poprzez odźwiernik — prowadzi dalej do jelita czczego. To właśnie w tym miejscu pokarm przechodzi kolejne etapy trawienia, dzięki działaniu enzymów trzustkowych i żółci.

Po której stronie jest dwunastnica u człowieka? Jej położenie jest wyjątkowe – ma charakterystyczny kształt litery C i otacza głowę trzustki, umiejscawiając się na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego, po prawej stronie jamy brzusznej. Choć jest najkrótszą częścią jelita cienkiego, odgrywa fundamentalną rolę w przetwarzaniu i wchłanianiu składników odżywczych.

>> Zobacz: Ból brzucha z prawej strony – co może oznaczać? Jakie mogą być przyczyny?

Dwunastnica: budowa

Dwunastnica, choć mierzy zaledwie 25-30 cm, odgrywa kluczową rolę w procesie trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Ta pierwsza część jelita cienkiego dzieli się na cztery odcinki:

  • opuszkę;
  • część zstępującą;
  • część poziomą;
  • część wstępującą.

To właśnie w części zstępującej znajduje się brodawka większa dwunastnicy – strategiczny punkt, przez który do światła jelita dostają się żółć oraz sok trzustkowy, niezbędne do rozkładu tłuszczów, białek i węglowodanów. Wnętrze dwunastnicy jest pokryte fałdami okrężnymi i kosmkami jelitowymi — znacząco zwiększają one powierzchnię wchłaniania, a jej bogate unaczynienie wspomaga transport składników odżywczych do krwiobiegu.

>> Sprawdź również: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

Za co odpowiada dwunastnica: funkcje w organizmie

To właśnie w dwunastnicy pokarm opuszczający żołądek przechodzi dalszą obróbkę, zanim trafi do kolejnych odcinków jelita cienkiego. Dzięki wydzielanym przez trzustkę wodorowęglanom dochodzi tutaj do neutralizacji kwaśnej treści żołądkowej, dzięki czemu enzymy trzustkowe i żółć mogą skutecznie rozkładać białka, węglowodany i emulgować tłuszcze. Właśnie w tym miejscu spotykają się soki trawienne z trzustki, żółć z wątroby i enzymy jelitowe, tworząc potężny koktajl trawienny.

Dwunastnica dostarcza enzymy i zapewnia odpowiednie warunki do działania enzymów trzustkowych oraz jelitowych – jeśli pH spada zbyt nisko, wydziela ona hormon sekretynę stymulujący produkcję wodorowęglanów, chroniąc błonę śluzową przed nadmiernym zakwaszeniem. Co więcej, dwunastnica kontroluje tempo przesuwania treści pokarmowej, zapewniając organizmowi optymalne warunki do wchłaniania składników odżywczych. Dzięki temu procesy trawienne przebiegają sprawnie, a organizm może czerpać maksimum energii z pożywienia.

>> Przeczytaj: Enzymy trawienne – co to jest, jakie są rodzaje i ich funkcje. Objawy niedoboru i diagnostyka

Jak rozpoznać choroby dwunastnicy: objawy

Chora dwunastnica może dawać szereg nieprzyjemnych objawów, które nie zawsze od razu skojarzone są z tym odcinkiem przewodu pokarmowego. Jeśli zastanawiasz się, gdzie boli dwunastnica, najczęściej jest to górna część brzucha, zwłaszcza okolica śródbrzusza. Warto pamiętać, że do charakterystycznych objawów chorej dwunastnicy należy ból:

  • piekący, gniotący lub skurczowy;
  • nasilający się na czczo oraz kilka godzin po posiłku, przy wrzodach – ustępujący po posiłkach;
  • pojawiający się nocą.

Wśród innych objawów mogą występować nudności, wymioty, wzdęcia, a w cięższych przypadkach nawet fusowate wymioty (przypominające fusy z kawy) czy ciemny stolec. Niepokojącym sygnałem mogą być również osłabienie, utrata masy ciała i niedokrwistość, które mogą wskazywać na poważniejsze schorzenia, np. nowotwór dwunastnicy.

>> Zobacz również: Czarny stolec, smolisty stolec – przyczyny, diagnostyka, postępowanie

Jeśli odczuwasz długotrwałe dolegliwości w nadbrzuszu, warto skonsultować się z lekarzem, aby postawić trafną diagnozę i zapobiec powikłaniom.

Najczęstsze choroby dwunastnicy

Najczęstsze choroby dwunastnicy obejmują przede wszystkim:

  • chorobę wrzodową, w której dochodzi do powstawania nadżerek i owrzodzeń błony śluzowej. Charakterystyczne objawy to ból w nadbrzuszu, który pojawia się na czczo lub kilka godzin po posiłku, a także nudności i wymioty;
  • zapalenie błony śluzowej dwunastnicy — może być wynikiem infekcji bakteryjnej (np. Helicobacter pylori), stosowania leków przeciwzapalnych czy niezdrowej diety;
  • uchyłki dwunastnicy – zwykle nie dają objawów;
  • nowotwory zarówno łagodne (gruczolaki), jak i złośliwe, takie jak gruczolakoraki czy chłoniaki.

Dwunastnica może być także zajęta w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz celiakii, które powodują przewlekłe stany zapalne i uszkodzenie błony śluzowej jelit.

>> Przeczytaj: Choroba Leśniowskiego-Crohna – ciężka choroba o wielu twarzach

Diagnozowanie chorób dwunastnicy

Diagnozowanie chorób dwunastnicy wymaga precyzyjnych metod, ponieważ wiele schorzeń, takich jak choroba wrzodowa czy stany zapalne, może przez długi czas przebiegać bezobjawowo lub dawać niespecyficzne dolegliwości. Złotym standardem diagnostycznym jest gastroskopia, czyli badanie endoskopowe, które pozwala na bezpośrednią ocenę błony śluzowej dwunastnicy, wykrycie nadżerek, wrzodów czy zmian nowotworowych.

>> Zobacz: Przygotowanie do gastroskopii – przygotowanie i zalecenia oraz dieta

Podczas gastroskopii lekarz może pobrać wycinki do badania histopatologicznego, co jest szczególnie istotne w ocenie charakteru zmian i wykryciu ewentualnych nowotworów. W przypadku podejrzenia zakażenia Helicobacter pylori, które często jest przyczyną choroby wrzodowej, stosuje się dodatkowe testy – oddechowy, badanie krwi lub kału, a także testy ureazowe z pobranych endoskopowo próbek błony śluzowej.

Helicobacter_pylori_w_kale metoda automatyczna banerek

Zakończenie

Dwunastnica pełni kluczową funkcję w procesie trawienia, ale niestety może być dotknięta różnymi schorzeniami – od wrzodów i stanów zapalnych po rzadziej występujące nowotwory. Objawy, takie jak ból w nadbrzuszu, nudności czy zaburzenia trawienia, często są bagatelizowane przez pacjentów, co jest sporym błędem. Wczesna diagnoza to klucz do zdrowia, dlatego nie ignoruj sygnałów wysyłanych przez organizm – jeśli masz niepokojące objawy, skonsultuj się z lekarzem i postaw na zdrowe jelita!

Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski

Bibliografia

  1. Lopez P.P., Gogna S., Khorasani-Zadeh A., Anatomy, Abdomen and Pelvis: Duodenum. [Updated 2023 Jul 17]
  2. Wiercińska M., Dwunastnica – budowa, gdzie się znajduje, funkcje, choroby, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2024.
  3. Ocasio Quinones G.A., Woolf A., Duodenal Ulcer. [Updated 2023 Apr 17].
  4. Windsor John A. i inni, Anatomy and development of the duodenum and small intestine, Duodenum and Small Bowel (online edn, Oxford Academic, 1 Oct. 2022).

Piramida Żywienia – czym jest i jakie są zasady zdrowego żywienia?

Magdalena Konowrocka
-
0
Piramida Żywienia – czym jest i jakie są zasady zdrowego żywienia?

Współautorką artykułu jest Matylda Konowrocka, studentka SGGW Wydziału Żywienia Człowieka, kierunek Żywienie człowieka i ocena żywności.

Czym jest Piramida zdrowego żywienia, jakimi zasadami powinniśmy kierować się przy jej przestrzeganiu? Co wnoszą zalecenia piramidy żywieniowej i aktywności fizycznej do naszego zdrowego stylu życia i codziennej diety? Zachęcamy do zapoznania się z treścią artykułu.

Spis treści:

  1. Co to jest Piramida Żywienia?
  2. Zasady Piramidy Żywieniowej
  3. Aktualna Piramida Żywieniowa – najważniejsze zasady
  4. Jak wygląda Piramida Żywienia dla dorosłych?
  5. Piramida Żywieniowa dla dzieci – zasady zdrowego żywienia najmłodszych
  6. Miejsce owoców i warzyw w Piramidzie Żywieniowej
  7. Gdzie w Piramidzie Żywieniowej znajdują się zboża i produkty zbożowe?
  8. Mleko i produkty mleczne – jakie mają znaczenie w Piramidzie Żywieniowej?
  9. Ryby, tłuszcze, orzechy – ich miejsce w Piramidzie Żywieniowej
  10. Piramida Żywieniowa – podsumowanie zasad zdrowego żywienia

Co to jest Piramida Żywienia?

Piramida Żywienia to graficzne przedstawienie zasad zdrowego odżywiania, opracowane przez specjalistów w celu ułatwienia komponowania codziennego jadłospisu. Ukazuje ona hierarchię produktów spożywczych i ich zalecaną ilość w diecie – od podstawy, która zawiera najważniejsze elementy zdrowego stylu życia, po szczyt, gdzie znajdują się produkty, które powinny być spożywane z umiarem.

Piramida nie tylko pomaga w doborze odpowiednich składników odżywczych, ale także promuje aktywność fizyczną jako nieodłączny element zdrowego trybu życia.

Zasady Piramidy Żywieniowej

Piramida Żywieniowa to nie tylko lista produktów – to kompleksowe podejście do zdrowia. W Polsce oficjalne zalecenia w tej dziedzinie opracowuje Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Ostatnia aktualizacja piramidy miała miejsce w 2016 roku i uwzględnia nie tylko dobór odpowiednich składników pokarmowych, ale również aktywność fizyczną.

Podstawą piramidy jest ruch, który wspomaga metabolizm i ogólne zdrowie organizmu. Kolejne poziomy zawierają produkty roślinne – warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe – będące źródłem witamin, błonnika i energii.

Wyżej znajdują się produkty bogate w białko, jak nabiał, mięso, ryby i rośliny strączkowe, które powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach. Na samym szczycie piramidy znajdują się tłuszcze nasycone, cukier i sól, których spożycie warto ograniczać.

Piramida uwzględnia również różnice między grupami wiekowymi. Osoby starsze, dzieci i młodzież mają swoje wersje piramidy, dostosowane do ich specyficznych potrzeb żywieniowych i zdrowotnych. Dzięki temu Piramida Żywienia jest uniwersalnym narzędziem wspierającym zdrowe wybory każdego dnia.

>> Warto przeczytać: Dzienne zapotrzebowanie na białko. Jak je obliczyć i ile wynosi?

Pakiet witaminy podstawowy (5 badań)

Aktualna Piramida Żywieniowa – najważniejsze zasady

Najważniejsze zasady zdrowego żywienia związane z Piramidą Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób dorosłych są następujące:

  1. Spożywaj posiłki regularnie (4-5 posiłków co 3-4 godziny).
  2. Warzywa i owoce spożywaj jak najczęściej i w jak największej ilości, co najmniej połowę, tego co jesz. Pamiętaj o właściwych proporcjach: 3/4 – warzywa i 1/4 – owoce.
  3. Spożywaj produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste.
  4. Codziennie spożywaj co najmniej 2 duże szklanki mleka. Możesz je zastąpić jogurtem, kefirem i – częściowo – serem.
  5. Ograniczaj spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego i przetworzonych produktów mięsnych do 0,5 kg/tyg.). Jedz ryby, nasiona roślin strączkowych i jaja.
  6. Ograniczaj spożycie tłuszczów zwierzęcych. Zastępuj je olejami roślinnymi.
  7. Unikaj spożycia cukru i słodyczy (zastępuj je owocami i orzechami).
  8. Nie dosalaj potraw i kupuj produkty z niską zawartością soli. Używaj ziół – mają cenne składniki i poprawiają smak.
  9. Pamiętaj o piciu wody, co najmniej 1,5 l dziennie.
  10. Nie spożywaj alkoholu.

>> Przeczytaj też: Co jeść by wzmocnić odporność? Zasady zdrowego żywienia

Jak wygląda Piramida Żywienia dla dorosłych?

piramida zywieniowa infografika

Dla osób dorosłych w Piramidzie Żywienia możemy wyróżnić 5 grup produktów spożywczych, zaprezentowanych w formie porcji oraz przedstawioną na samym dole piramidy aktywność fizyczną.

Grupy produktów są przedstawione w piramidzie – od dołu, kolejno od tych najważniejszych w diecie zdrowego dorosłego człowieka do tych mniej zalecanych. Na samym dole piramidy, jest aktywność fizyczna a potem kolejno:

  1. warzywa i owoce,
  2. produkty zbożowe,
  3. mleko i produkty mleczne,
  4. ryby, mięso, jaja, nasiona roślin strączkowych,
  5. tłuszcze.

>> Może Cię zainteresować: Wpływ kawy na zaburzenia lipidowe i nadciśnienie tętnicze

Piramida Żywieniowa dla dzieci – zasady zdrowego żywienia najmłodszych

  • Zasada 1.

Jedz regularnie 5 posiłków i pamiętaj o częstym piciu wody oraz myj zęby po jedzeniu.

Najlepiej spożywaj 5 posiłków w odstępach 3-4 godzinnych o stałych porach w ciągu dnia.

Śniadanie spożywaj w ciągu 1-2h po wstaniu z łóżka, kolację około 3h przed snem.

piramida_zywienia_tabela_1
  • Zasada 2.

Jedz różnorodne warzywa i owoce jak najczęściej i w jak największej ilości.

Warzywa i owoce to kluczowe elementy zdrowej diety dzieci i młodzieży, dostarczające niezbędnych witamin, minerałów i błonnika. Ich regularne spożywanie wspiera odporność, prawidłowy rozwój oraz zmniejsza ryzyko chorób, takich jak otyłość czy cukrzyca typu 2. Najlepiej podawać je w surowej lub minimalnie przetworzonej formie, aby zachować ich pełną wartość odżywczą.

Soki owocowe bez dodatku cukru mogą być częścią diety, ale w ograniczonych ilościach. Dzieci w wieku 4–6 lat mogą pić do 170 ml soku dziennie, a starsze – do 230 ml. Jednak podstawą zdrowego żywienia powinny być całe owoce i warzywa, ponieważ zawierają więcej błonnika i mają lepszy wpływ na organizm niż soki.

>> Dowiedz się: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

  • Zasada 3.

Jedz produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste.

Produkty zbożowe powinny być stałym elementem diety dzieci i młodzieży, ponieważ dostarczają energii, witamin z grupy B oraz składników mineralnych wspierających rozwój i koncentrację. Najlepiej wybierać pełnoziarniste pieczywo, kasze, brązowy ryż oraz naturalne płatki zbożowe, które dodatkowo są bogate w błonnik wspomagający trawienie.

  • Zasada 4.

Spożywaj mleko i przetwory mleczne.

Dzienna zalecana ilość spożywanego mleka wynosi 3-4 szklanki dziennie. Mleko i przetwory mleczne są ważne w żywieniu dzieci i młodzieży, gdyż są bogatym źródłem – wapnia, białka oraz witamin z grupy B, kwasu foliowego i witaminy A.

  • Zasada 5.

Jedz chude mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych oraz wybieraj tłuszcze roślinne zamiast zwierzęcych.

Ryby powinny być spożywane minimum dwa razy w tygodniu. Nie powinna to być ryba smażona lecz pieczona lub gotowana, ponieważ smażenie niweluje korzystne właściwości.

Oleje roślinne są najbogatszym źródłem jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które chronią przed chorobami układu sercowo-naczyniowego i niektórych nowotworów.

  • Zasada 6.

Nie spożywaj słodkich napojów oraz słodyczy. Zastępuj je owocami i orzechami.

W diecie należy ograniczyć, bądź całkowicie wyeliminować spożywanie słodkich napojów oraz słodyczy. Możne je zastąpić produktami takimi jak:

  • orzechy,
  • migdały,
  • nasiona słonecznika,
  • nasiona dyni.

One są źródłem tłuszczy roślinnych o korzystnych właściwościach dla zdrowia. Zawierają niezbędne składniki mineralne takie jak magnez, wapń, żelazo, cynk.

  • Zasada 7.

Nie dosalaj potraw, nie jedz słonych przekąsek i produktów typu fast food.

Nadmierne spożycie soli, ze względu na wysoką zawartość sodu, negatywnie wpływa na zdrowie, zwiększając ryzyko nadciśnienia, udarów, nowotworów oraz sprzyjając otyłości. Dlatego warto ograniczyć sól w diecie, unikając słonych przekąsek, fast foodów i wysoko przetworzonych produktów. Pomocne może być usunięcie solniczki ze stołu, zastąpienie soli aromatycznymi ziołami oraz wybieranie świeżych, naturalnych składników zamiast gotowych dań.

>> Przeczytaj też: Sól w diecie i jej wpływ na zdrowie. Czy rodzaj soli ma znaczenie?

  • Zasada 8.

Bądź codziennie aktywny fizycznie!

Co najmniej godzinę dziennie. Przy czym ograniczaj oglądanie telewizji, korzystanie z komputera i innych urządzeń elektronicznych do 2 godzin na dobę.

Codzienna aktywność fizyczna, to podstawa zdrowego stylu życia i prawidłowej postawy.

Młodzież powinna również pamiętać – co najmniej trzy razy w tygodniu – o ćwiczeniach zwiększających tkankę mięśniową i mineralizację kości, a zmniejszających tkankę tłuszczową.

  • Zasada 9.

Odpowiednia jakość snu.

Dzieci od 6 do 12 lat powinny spać co najmniej 10 h dziennie (chroni przed otyłością). Warto kłaść się spać regularnie o tej samej porze. Przynajmniej na 2h przed snem nie korzystamy z urządzeń emitujących niebieskie światło z ekranu tu telefonów komórkowych, laptopów, tabletów czy TV.

  • Zasada 10.

Sprawdzaj regularnie wysokość i masę ciała.

lipidogram extra

Miejsce owoców i warzyw w Piramidzie Żywieniowej

Owoce i warzywa w Piramidzie Żywieniowej przedstawione są bezpośrednio nad aktywnością fizyczną.

Jest to grupa produktów spożywczych, które według zaleceń Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej powinny być spożywane w jak największej ilości. Co najmniej połowę tego co jemy. Spożywane w odpowiednich proporcjach:

  • ¾ warzywa,
  • ¼ owoce.

Warzywa i owoce, według najnowszych badań powinny być podstawą naszej diety. Dostarczają do naszego organizmu:

  • bezcennych witamin (organizm człowieka nie jest w stanie sam wyprodukować witamin),
  • składników mineralnych,
  • polifenoli – zmniejszając tym ryzyko zachorowania na choroby serca i nowotwory,
  • antocyjanów – które poprawiają ostrość widzenia.

A także wielu innych związków przyczyniających się do zmniejszenia ryzyka rozwoju niektórych nowotworów, rozwoju chorób układu krążenia, zmniejszają ryzyko zawału mięśnia sercowego oraz występowania choroby wieńcowej.

piramida_zywienia_tabela_2

Przeczytaj także:

>> Witamina C – niewielka cząsteczka o wielkim znaczeniu

>> Potas – podstawowy kation wnętrza komórki

Gdzie w Piramidzie Żywieniowej znajdują się zboża i produkty zbożowe?

Nad grupą warzyw i owoców znajdują się zboża i produkty zbożowe.

Zalecenia brzmią następująco:

  • spożywaj produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste,  
  • produkty zbożowe powinny być składnikiem większości posiłków.

Produkty pełnoziarniste odgrywają ochronną rolę w przypadku wielu chorób, w tym choroby niedokrwiennej serca, cukrzycy typu II, otyłości, niektórych chorób nowotworowych.

Mleko i produkty mleczne – jakie mają znaczenie w Piramidzie Żywieniowej?

W Piramidzie Żywieniowej mleko i jego przetwory znajdują się nad produktami zbożowymi, co podkreśla ich istotne znaczenie w codziennej diecie.

Mleko i jego przetwory odgrywają kluczową rolę w zdrowej diecie, ponieważ dostarczają organizmowi wapnia, który jest niezbędny do utrzymania mocnych kości i zębów.

Regularne spożywanie mleka pomaga chronić przed osteoporozą, wspiera prawidłowy rozwój organizmu oraz może korzystnie wpływać na serce i ciśnienie krwi.

Fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurty naturalne i kefiry, dodatkowo wspomagają florę bakteryjną jelit, poprawiając trawienie i odporność.

Spożycie produktów mlecznych a zdrowie:

  • występuje pozytywna zależność pomiędzy częstotliwością i wielkością spożycia mleka i produktów mlecznych a gęstością mineralną kości,
  • wpływa pozytywnie na normalizację ciśnienia krwi,
  • jest związane z mniejszym ryzykiem niektórych chorób m.in. nowotworu jelita grubego, chorób układu krążenia, cukrzycy typu II,
  • zapobiega biegunkom po kuracji antybiotykowej (fermentowane napoje mleczne).

>> Może Cię zainteresować: Dieta bez laktozy. Co jeść przy nietolerancji a czego unikać? Przykładowy jadłospis

Ryby, tłuszcze, orzechy – ich miejsce w Piramidzie Żywieniowej

Ryby w Piramidzie Żywieniowej znajdują się bezpośrednio nad produktami mlecznymi i pod tłuszczami.

Ryby, zwłaszcza tłuste gatunki morskie, są cennym źródłem kwasów omega-3, które wspierają pracę serca, mózgu oraz zmniejszają ryzyko chorób zapalnych i nowotworowych. Zaleca się spożywanie ryb co najmniej dwa razy w tygodniu, najlepiej w formie gotowanej, pieczonej lub duszonej, unikamy smażenia.

Ryby morskie są źródłem kwasów omega-3. Do właściwości prozdrowotnych ryb zaliczamy:

  • obniżenie ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca,
  • zmniejszenie częstotliwości występowania przewlekłych chorób o podłożu zapalnym, m.in. reumatoidalnego zapalenia stawów, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, łuszczycy oraz migrenowego bólu głowy,
  • udział w profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2, nadwagi i otyłości,
  • obniżenie ryzyka zachorowania na raka jelita grubego, raka prostaty, raka piersi oraz śluzówki macicy,
  • obniżenie ryzyka rozwoju choroby Alzhaimera, demencji a także poprawę funkcji poznawczych zarówno u osób zdrowych w średnim wieku, jak i wśród osób chorych,
  • obniżenie ryzyka wystąpienia depresji, w tym depresji poporodowej.

Tłuszcze i orzechy znajdują się na samej górze piramidy.

Tłuszcze w diecie powinny pochodzić głównie z roślinnych źródeł, takich jak – oliwa z oliwek, olej rzepakowy czy lniany – ponieważ zawierają one korzystne dla zdrowia kwasy tłuszczowe.

Ograniczenie w diecie tłuszczów zwierzęcych, zwłaszcza nasyconych, pomaga zmniejszyć ryzyko powstawania chorób sercowo-naczyniowych.

Orzechy są doskonałym uzupełnieniem zdrowej diety – dostarczają białka, zdrowych tłuszczów, witamin i minerałów. Regularne spożywanie orzechów, migdałów czy pestek słonecznika może korzystnie wpłynąć na pracę mózgu, układ nerwowy oraz obniżyć poziom „złego” cholesterolu.

Jednak ze względu na wysoką kaloryczność powinny być spożywane w umiarkowanych ilościach.

Piramida Żywieniowa – podsumowanie zasad zdrowego żywienia

Piramida Żywieniowa to praktyczny przewodnik po zdrowym stylu życia, łączący zasady prawidłowego odżywiania z aktywnością fizyczną. Wskazuje, jakie produkty powinny dominować w diecie, a które należy ograniczać, aby utrzymać organizm w dobrej kondycji.

Spożywanie warzyw, owoców, pełnoziarnistych zbóż i zdrowych źródeł białka, przy jednoczesnym zmniejszeniu ilości cukru, soli i tłuszczów nasyconych, pomaga zapobiegać wielu chorobom. Zdrowe nawyki warto kształtować od najmłodszych lat, by wspierać prawidłowy rozwój i dobre samopoczucie. Regularne badania oraz świadome wybory żywieniowe to klucz do długiego i zdrowego życia.

Piśmiennictwo

1. https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/piramida-zdrowego-zywienia-i-stylu-zycia-dzieci-i-mlodziezy-2/ (dostęp 27.02.2025)

2. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/zasady-zdrowego-zywienia/piramida-zdrowego-zywienia-i-aktywnosci-fizycznej-dla-osob-doroslych-2/ (dostęp 27.02.2025)

3.Piramida zdrowego żywienia i aktywności fizycznej dla osób dorosłych. prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, 28 lutego 2018r. (dostęp 27.02.2025)

Najczęstsze powikłania po grypie – jak im zapobiegać?

Katarzyna Koc
-
0
Najczęstsze powikłania po grypie – jak im zapobiegać?

Grypa jest ostrą wirusową chorobą zakaźną układu oddechowego. Rozprzestrzenia się w bardzo krótkim czasie drogą kropelkową. Co roku głównie w sezonie jesienno-zimowym obserwujemy zwiększoną ilość zachorowań w każdej grupie wiekowej. Choroba ta charakteryzuje się dużą zakaźnością wśród ludzi i śmiertelnością w grupach o zwiększonym ryzyku powikłań.

Spis treści:

  1. Jakie są najczęstsze powikłania po grypie?
  2. Po jakim czasie mogą pojawić się powikłania po grypie?
  3. Niedoleczona grypa – konsekwencje zdrowotne
  4. Jak zapobiegać powikłaniom po grypie?
  5. Powikłania po grypie – kiedy skonsultować się z lekarzem?
  6. Podsumowanie

Jakie są najczęstsze powikłania po grypie?

Najczęściej grypa przebiega bez pozostawienia powikłań, a po około tygodniu od początku trwania objawów, następuje poprawa samopoczucia.

Najbardziej narażone na ewentualne powikłania lub cięższy przebieg choroby są:

  • dzieci poniżej 5. roku życia;
  • osoby dorosłe powyżej 65. roku życia;
  • kobiety w ciąży;
  • pacjenci chorzy przewlekle;
  • osoby poddawane chemioterapii lub leczeniu immunosupresyjnemu, z obniżoną odpornością np. w przebiegu HIV/AIDS.

Do najczęstszych powikłań po przebytej grypie zaliczyć możemy m.in.:

  • powikłania położnicze;
  • posocznice;
  • zaostrzenie chorób przewlekłych m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, cukrzycy czy choroby niedokrwiennej serca;
  • powikłania psychiatryczne;
  • zakażenia górnych dróg oddechowych;
  • zakażenia dolnych dróg oddechowych;
  • zapalenia powirusowe nerek;
  • powikłania ze strony nerwów obwodowych i ośrodkowego układu nerwowego;
  • powikłania ze strony serca i naczyń;
  • przedłużający się kaszel;
  • zespół przewlekłego zmęczenia i wiele innych.

Powikłania oddechowe

Do najczęstszych powikłań oddechowych po infekcji grypowej należą m.in.:

  • przedłużający się kaszel;
  • pierwotne zapalenie płuc wywołane przez wirusa grypy;
  • bakteryjne zapalenie płuc wywołane bakteriami typowymi jak S. pneumoniae czy S. aureus;
  • bakteryjne atypowe zapalenie płuc;
  • zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego;
  • ropnie płuc.

Powikłania neurologiczne

W przebiegu grypy może dojść także do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego i nerwów obwodowych. Do często opisywanych w literaturze następstw neurologicznych możemy zakwalifikować m.in.:

  • wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
  • zespół Reye’a: głównie u dzieci poniżej 14. roku życia;
  • zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego- pierwsze objawy pojawiają się od kilku dni do tygodnia od początku trwania infekcji;
  • poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego;
  • zespół Guillaina- Barrego;
  • ostrą martwiczą encefalopatię;
  • ogniskowe uszkodzenie OUN.

Objawy ze strony układu nerwowego częściej występują u dzieci niż u osób dorosłych.

>> Przeczytaj także: Grypa u dzieci

Powikłania sercowo-naczyniowe

Przebyta i często nieleczona odpowiednio grypa prowadzić może do szeregu objawów kardiologicznych. Jest jednym z istotniejszych czynników ryzyka prowadzących do:

Bóle nóg i mięśni po grypie – dlaczego się pojawiają?

Po kilku dniach trwania infekcji grypowej , zwłaszcza w przebiegu grypy B, obserwować możemy objawy pod postacią bólu i zapalenia mięśni. Stan ten dotyczy w głównej mierze dzieci i młodzieży, nieco rzadziej występuje u osób dorosłych. Wraz z narastaniem objawów we krwi zwiększa się stężenie kinazy kreatynowej. Dolegliwości dotyczą najczęściej mięśni goleni, czasami są to także objawy ze strony pozostałych partii mięśniowych. W leczeniu stosujemy odpowiednie nawodnienie, doraźnie podawane leki przeciwbólowe i przeciwzapalne a także odpoczynek .

Po jakim czasie mogą pojawić się powikłania po grypie?

Powikłania nieleczonej grypy mogą pojawić się od 4-5 dni od początku trwania choroby, nawet do kilku tygodni po zakończeniu infekcji.

Niedoleczona grypa – konsekwencje zdrowotne

Niewłaściwe leczenie lub bagatelizowanie objawów grypowych mogą doprowadzić do szeregu niepożądanych konsekwencji ze strony naszego zdrowia. Niepotrzebne włączanie antybiotyku w pierwszych dobach grypy poza brakiem skutecznego działania w tej chorobie rodzi ryzyko narastającej oporności bakterii na leki i możliwego wystąpienia działań niepożądanych. Wirus grypy stanowi duże zagrożenie zdrowotne zwłaszcza dla osób w wieku podeszłym z uwagi na częsty rozwój pogrypowego zapalenia płuc, odwodnienia w związku z gorączką lub objawami ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka) w przebiegu choroby i często zaostrzenia chorób przewlekłych z koniecznością hospitalizacji.

Jak zapobiegać powikłaniom po grypie?

Jedyną najskuteczniejszą metodą zapobiegania powikłaniom pogrypowych są szczepienia ochronne.

Sezonowo dobrane składem antygenowym preparaty szczepionkowe stanowią istotną ochronę przed grypą jak i przed cięższym jej przebiegiem  czy wystąpieniem powikłań mimo zachorowania u osoby zaszczepionej. Skuteczność dostępnych w Polsce preparatów oscyluje w okolicach 70-90%, zależy od sezonu i statusu zdrowotnego osoby poddanej szczepieniu.

Regularnie wykonywane szczepienia, zwłaszcza w grupach zwiększonego ryzyka powikłań grypy (osoby powyżej 65. roku życia) pomagają zarówno w złagodzeniu objawów chorobowych jak i zapobiec niepotrzebnej hospitalizacji i zgonom.

W ramach profilaktyki po kontakcie z aktywnym w środowisku wirusem AH1N1 stosuje się w Polsce oseltamiwir. W przypadku rozpoznania infekcji grypowej wskazane jest jak najszybsze włączenie leku, by zahamować nadmierną replikację wirusa.

Nie można zapominać o zasadach izolacji osób chorych do 7 dni, w przypadku osób o niskiej odporności lub dzieci, czas rozprzestrzeniania się wirusa może wydłużyć się nawet do 21 dni.

W ramach środków ochrony osobistej zaleca się:

  • higienę rąk (mycie rąk wodą z mydłem przez 20 sekund, osuszanie jednorazowym ręcznikiem);
  • korzystanie z maski na twarzy w sytuacji bliskiego kontaktu z osobą chorą;
  • zasłanianie chusteczką jednorazową ust podczas kaszlu i kichania, wyrzucenie jej do kosza i dokladne umycie rąk;
  • unikanie tłumów i zorganizowanych spotkań w dużych skupiskach;
  • częste wietrzenie pomieszczeń.

>> Przeczytaj także: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

Powikłania po grypie – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Każda przedłużająca się gorączka powyżej 5 dni, nasilenie objawów pod postacią kaszlu, duszności, zmiany charakteru kaszlu, bólu głowy, uporczywe wymioty i biegunka, nie ustępujące po leczeniu objawowym i nawodnieniu, wymagają konsultacji lekarskiej. Badanie takie jest niezbędne z uwagi na konieczność wykluczenia ewentualnych powikłań pogrypowych. W sytuacjach nagłego pogorszenia stanu zdrowia, niejednokrotnie istnieje wskazanie do czasowej hospitalizacji.

Podsumowanie

Grypa jako jedna z częstszych chorób układu oddechowego, towarzyszy nam od wielu lat. Zwiększenie zachorowań obserwuje się głównie w sezonie jesienno-zimowym. Nie u każdego choroba ta przyjmuje łagodny przebieg. Zdarza się, że pozostawia po sobie szereg powikłań ze strony różnych narządów i układów, obniża odporność i sprzyja narażeniu na kolejne infekcje. Jedynymi skutecznymi metodami ochrony zarówno przed grypą jak i jej następstwami wciąż pozostaje profilaktyka pod postacią sezonowych szczepień ochronnych a także zachowanie zasad higieny zwłaszcza w styczności z osobami chorymi, jak również w codziennym kontakcie w najbliższym otoczeniu.

Bibliografia

  1. „Powikłania grypy”, dr. n. med. T. Przybyłowicz, Medycyna po dyplomie 2011 (20); 11 (188): 85-91
  2. dostęp online 11.02.2025 https://www.mp.pl/pacjent/grypa/grypasezonowa/48076,grypa-zapobieganie-co-oprocz-szczepien-chroni-przed-grypa
  3. Interna Szczeklika 2021, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021

Kolka nerkowa – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Kolka nerkowa – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Kolka nerkowa to nagły, intensywny ból w okolicy lędźwiowej, często promieniujący do podbrzusza lub pachwiny. Choć najczęściej spowodowana jest obecnością kamieni nerkowych, istnieją inne czynniki mogące doprowadzić do jej wystąpienia. Dolegliwość ta należy do najbardziej bolesnych stanów medycznych i często wymaga pilnej interwencji. W tym artykule dowiesz się, czym jest kolka nerkowa, jakie są jej przyczyny, objawy oraz dostępne metody diagnostyki i leczenia.

Spis treści:

  1. Czym jest kolka nerkowa: przyczyny nagłego bólu w boku
  2. Kolka nerkowa: objawy
  3. Co robić przy kolce nerkowej i jakie badania wykonać?
  4. Kiedy zgłosić się do lekarza z kolką nerkową?
  5. Kolka nerkowa: leczenie źródła przypadłości
  6. Czy można uniknąć ataku kolki nerkowej?
  7. Podsumowanie

Czym jest kolka nerkowa: przyczyny nagłego bólu w boku

Kolka nerkowa to stan, w którym dochodzi do nagłego zablokowania odpływu moczu, co prowadzi do wzrostu ciśnienia w drogach moczowych i silnego bólu. Najczęstszą przyczyną są kamienie nerkowe – twarde złogi powstające z wytrąconych substancji chemicznych obecnych w moczu. Mechanizm bólu wynika z rozciągnięcia torebki włóknistej nerki i wzmożonej perystaltyki moczowodu, co prowadzi do silnych skurczów i niedokrwienia tkanki. Dodatkowo, organizm w odpowiedzi na ból uruchamia mechanizmy zapalne, co może nasilać objawy. W niektórych przypadkach kolka może być spowodowana również odmiedniczkowym zapaleniem nerek lub nowotworami górnych dróg moczowych, które mechanicznie blokują przepływ moczu.

Czynniki sprzyjające kolce nerkowej:

  • niewystarczające nawodnienie organizmu,
  • dieta bogata w sól i szczawiany,
  • zaburzenia metaboliczne (np. nadczynność przytarczyc),
  • predyspozycje genetyczne,
  • choroby układu moczowego prowadzące do zalegania moczu,
  • długotrwałe unieruchomienie sprzyjające krystalizacji złogów.

>> Przeczytaj także: Zakażenia układu moczowego (ZUM)

Czy kolka nerkowa jest niebezpieczna?

Sama kolka nerkowa nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia, jednak w niektórych przypadkach może prowadzić do powikłań, takich jak zakażenie układu moczowego czy uszkodzenie nerki. Szczególną uwagę należy zwrócić na dodatkowe objawy, takie jak gorączka, dreszcze czy krwiomocz, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej. Jeśli odpływ moczu pozostaje zablokowany przez dłuższy czas, może dojść do niewydolności nerki lub zakażenia krwi (urosepsy), co wymaga natychmiastowej interwencji.

Kolka nerkowa – ile trwa?

Czas trwania dolegliwości zależy od przyczyny oraz wielkości złogu. W niektórych przypadkach ból ustępuje po kilkudziesięciu minutach, w innych może utrzymywać się przez kilka dni, zwłaszcza jeśli kamień nie może zostać naturalnie wydalony. Charakterystyczne dla kolki nerkowej są okresy zaostrzeń i krótkotrwałych ustępowań bólu, co odróżnia ją od innych przyczyn bólu brzucha.

Kolka nerkowa: objawy

Najbardziej charakterystycznym objawem jest silny, falowy ból w okolicy lędźwiowej, który może promieniować w kierunku pachwiny i podbrzusza. Towarzyszyć mu mogą:

  • nudności i wymioty,
  • krwiomocz,
  • bolesne parcie na mocz,
  • zimne poty i osłabienie,
  • wzmożona potrzeba oddawania moczu przy jednoczesnych trudnościach z jego oddaniem.

Kolka nerkowa: gdzie boli podczas ataku?

Ból najczęściej pojawia się jednostronnie, w zależności od tego, która nerka jest dotknięta problemem. Może on przemieszczać się w dół jamy brzusznej, a nawet promieniować do narządów płciowych. Lokalizacja bólu może pomóc lekarzowi w określeniu miejsca zalegania kamienia.

Co robić przy kolce nerkowej i jakie badania wykonać?

W przypadku wystąpienia objawów warto zastosować leki przeciwbólowe i rozkurczowe oraz zadbać o odpowiednie nawodnienie. Jeśli ból nie ustępuje, konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych i obrazowych w celu ustalenia przyczyny dolegliwości.

Morfologia banerek

Zalecane badania:

  • morfologia krwi – pomaga ocenić stan zapalny i funkcjonowanie organizmu,
  • poziom kreatyniny i mocznika – określa pracę nerek,
  • jonogram – ocenia równowagę elektrolitową,
  • badanie ogólne moczu – wykrywa obecność krwi, białka lub leukocytów,
  • badania obrazowe, takie jak USG czy tomografia komputerowa, pomagają potwierdzić obecność złogów,
  • posiew moczu – wskazany w przypadku podejrzenia infekcji.
Pakiet_nerkowy

Kiedy zgłosić się do lekarza z kolką nerkową?

Konsultacja lekarska jest konieczna, gdy:

  • ból utrzymuje się dłużej niż kilka godzin lub nasila się mimo zastosowania leków,
  • pojawia się gorączka lub dreszcze,
  • występują trudności w oddawaniu moczu,
  • dochodzi do silnego odwodnienia w wyniku wymiotów,
  • objawy powracają regularnie, co może wskazywać na przewlekły problem.

Kolka nerkowa: leczenie źródła przypadłości

Leczenie kolki nerkowej zależy od jej przyczyny i stopnia nasilenia objawów. W przypadku drobnych złogów możliwe jest samoistne ich wydalenie przy wsparciu farmakoterapii. Gdy kamień jest większy, konieczne mogą być zabiegi, takie jak:

  • litotrypsja pozaustrojowa (ESWL) – fale uderzeniowe rozbijają złogi,
  • ureterorenoskopia (URS) – zabieg endoskopowy usuwający kamień z moczowodu,
  • nefrolitotrypsja przezskórna (PCNL) – stosowana przy większych złogach, wymagająca nacięcia w okolicy nerki,
  • nefrostomia – czasowe założenie drenu odprowadzającego mocz, gdy odpływ jest całkowicie zablokowany.

Czy można uniknąć ataku kolki nerkowej?

Choć całkowite wyeliminowanie ryzyka jest trudne, istnieją sposoby, które mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo jej wystąpienia:

  • regularne picie wody – co najmniej 2 litry dziennie,
  • ograniczenie spożycia soli oraz białka zwierzęcego,
  • unikanie nadmiaru produktów bogatych w szczawiany (szpinak, herbata, czekolada),
  • kontrola poziomu wapnia i kwasu moczowego poprzez badania laboratoryjne,
  • regularne badania obrazowe w przypadku nawracającej kamicy.

Podsumowanie

Kolka nerkowa to bolesna dolegliwość, która wymaga szybkiej reakcji. Odpowiednia diagnostyka pozwala na szybkie podjęcie leczenia i uniknięcie powikłań, takich jak zakażenia układu moczowego czy trwałe uszkodzenie nerek. Regularne badania oraz zdrowe nawyki żywieniowe mogą znacząco zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia, a także poprawić ogólną kondycję układu moczowego. Warto również pamiętać o konsultacji z lekarzem w przypadku nawracających epizodów bólu, co pozwoli na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie potencjalnych schorzeń.

Bibliografia

  1. Drabczyk R. „Kolka nerkowa – przyczyny, objawy i leczenie.” mp.pl
  2. Sułowicz W., Stompór T., Drabczyk R. Kamica nerkowa – Podręcznik Interna – Medycyna Praktyczna.
  3. Curhan G.C., Aronson M.D., Preminger G.M. „Kidney stones in adults: Diagnosis and acute management of suspected nephrolithiasis.” UpToDate.com

Holoprozencefalia – czym jest i jakie daje objawy? Przyczyny i diagnostyka      

Sara Aszkiełowicz
-
0
Holoprozencefalia – czym jest i jakie daje objawy? Przyczyny i diagnostyka      

Holoprozencefalia to rzadka, ale poważna wada rozwojowa ośrodkowego układu nerwowego, polegająca na niepełnym podziale przodomózgowia na dwie półkule. Może prowadzić do licznych zaburzeń neurologicznych, wad twarzoczaszki oraz innych powikłań, które znacząco wpływają na jakość i długość życia pacjenta. W tym artykule przyjrzymy się przyczynom, objawom, metodom diagnostycznym i możliwościom leczenia tej wady. Dowiedz się, jakie są czynniki ryzyka oraz dlaczego badania prenatalne mogą odegrać kluczową rolę w jej wykrywaniu.

Spis treści:

  1. Holoprozencefalia – co to za wada?
  2. Przyczyny holoprozencefalii
  3. Holoprozencefalia – jakie daje objawy?
  4. Diagnostyka holoprozencefalii
  5. Leczenie holoprozencefalii
  6. Podsumowanie

Holoprozencefalia – co to za wada?

Holoprozencefalia to ciężka wada rozwojowa, która prowadzi do nieprawidłowego ukształtowania mózgu i twarzy. W prawidłowym rozwoju zarodkowym przodomózgowie powinno podzielić się na dwie półkule między 18. a 28. dniem po zapłodnieniu. W przypadku holoprozencefalii proces ten zostaje zaburzony, co skutkuje jednokomorowym przodomózgowiem o różnym stopniu nieprawidłowości.

Wyróżnia się trzy główne typy holoprozencefalii:

  • alobarna – najcięższa postać, w której nie dochodzi do podziału przodomózgowia; występuje jednolita struktura mózgu, często towarzyszą jej poważne wady twarzoczaszki;
  • półlobarna – pośrednia forma, w której częściowy podział półkul jest widoczny, ale struktura mózgu nadal pozostaje niepełna;
  • lobarna – najłagodniejsza postać, charakteryzująca się niemal całkowitym podziałem półkul, choć nadal mogą występować pewne nieprawidłowości anatomiczne i funkcjonalne.

Rzadziej występują także inne, specyficzne warianty tej wady, które mogą być trudniejsze do zdiagnozowania.

Przyczyny holoprozencefalii

Holoprozencefalia jest wadą o wieloczynnikowym podłożu, obejmującym zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

  • Czynniki genetyczne
    Wiele przypadków holoprozencefalii jest związanych z aberracjami chromosomowymi i mutacjami w kluczowych genach regulujących rozwój przodomózgowia. Do najczęstszych przyczyn genetycznych należą:
    – trisomia chromosomu 13 (zespół Patau) – nawet 50% przypadków holoprozencefalii występuje u dzieci z tym zespołem;
    – mutacje genów SHH, ZIC2, SIX3, TGIF1 – biorących udział w rozwoju mózgu;
    – zespół Smitha-Lemliego-Opitza – metaboliczna choroba genetyczna mogąca prowadzić do holoprozencefalii.
  • Czynniki środowiskowe
    Chociaż większość przypadków ma podłoże genetyczne, niektóre czynniki środowiskowe mogą zwiększać ryzyko tej wady, zwłaszcza w pierwszych tygodniach ciąży. Do potencjalnych czynników ryzyka należą:
    – nadużywanie alkoholu przez matkę (zespół alkoholowy płodu);
    – ekspozycja na teratogeny, np. retinoidy (leki stosowane w dermatologii), warfaryna czy niektóre leki przeciwdrgawkowe;
    – cukrzyca u matki – statystycznie zwiększa ryzyko holoprozencefalii kilkukrotnie;
    – niedobory kwasu foliowego – ważne dla prawidłowego rozwoju cewy nerwowej.

Holoprozencefalia – jakie daje objawy?

Objawy holoprozencefalii zależą od jej postaci i stopnia zaawansowania. W najcięższych przypadkach, zwłaszcza przy postaci alobarnej, dochodzi do bardzo poważnych wad mózgu i twarzy, które mogą być niezgodne z życiem. Do charakterystycznych objawów należą:

  • Objawy neurologiczne
    – poważne upośledzenie umysłowe – szczególnie w postaci alobarnej;
    – napady padaczkowe – u wielu pacjentów występują zaburzenia elektrycznej aktywności mózgu;
    – hipotonia lub hipertonia mięśniowa – nieprawidłowe napięcie mięśniowe, prowadzące do problemów z ruchem i koordynacją.
  • Objawy twarzoczaszkowe
    – cyklopia – rzadki objaw, w którym dziecko ma jedno oko lub zrośnięte gałki oczne.
    – hipoteloryzm – nienaturalnie mała odległość między oczami.
    – Rozszczep wargi i podniebienia.
    – Nieprawidłowo ukształtowany nos, np. proboscis – struktura przypominająca trąbkę nad oczami.
  • Problemy z oddychaniem i połykaniem, prowadzące do trudności w karmieniu noworodka.
  • Wady serca oraz inne zaburzenia w budowie narządów wewnętrznych, które mogą towarzyszyć tej wadzie.

Lżejsze formy holoprozencefalii mogą dawać mniej wyraźne objawy neurologiczne i twarzoczaszki, jednak nadal znacząco wpływają na rozwój dziecka.

Diagnostyka holoprozencefalii

Holoprozencefalię można wykryć jeszcze przed narodzinami dziecka. Najczęściej stosowane metody to:

  • ultrasonografia (USG) prenatalna – może wykazać nieprawidłowości już w 12.-14. tygodniu ciąży;
  • rezonans magnetyczny płodu (fMRI) – pozwala na dokładniejszą ocenę struktury mózgu;
  • badania genetyczne – amniopunkcja lub biopsja kosmówki pozwala wykryć mutacje genetyczne związane z tą wadą.

Dodatkowo, w diagnostyce postnatalnej oraz u rodzin obciążonych genetycznie można wykonać genetyczny panel diagnostyczny metodą NGS. Takie badanie umożliwia precyzyjne wykrycie mutacji związanych z holoprozencefalią.

Neurologia – genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją) banerek

>> Zobacz też: Badania prenatalne – wszystko, co należy wiedzieć

Leczenie holoprozencefalii

Nie istnieje przyczynowe leczenie holoprozencefalii, a terapia ma charakter wyłącznie objawowy. W zależności od stopnia zaawansowania wady, stosuje się różne metody wspomagające:

  • opieka neurologiczna i rehabilitacja – wspomaga rozwój psychoruchowy dziecka;
  • interwencje chirurgiczne – mogą obejmować korekcję wad twarzoczaszki lub operacje wspomagające funkcjonowanie narządów;
  • terapia żywieniowa – niektóre dzieci wymagają karmienia przez sondę lub gastrostomię;
  • leczenie farmakologiczne – w celu kontroli napadów padaczkowych lub innych powikłań neurologicznych.

Podsumowanie

Holoprozencefalia to poważna wada rozwojowa, której skutki zależą od stopnia niepełnego podziału przodomózgowia. W większości przypadków ma podłoże genetyczne, a jej przebieg może być skrajnie ciężki, zwłaszcza w postaci alobarnej. Wczesna diagnostyka prenatalna jest kluczowa, ponieważ pozwala na podjęcie świadomych decyzji dotyczących dalszego postępowania.

Jeśli w Twojej rodzinie występowały przypadki wad genetycznych, warto skonsultować się z genetykiem i rozważyć wykonanie badań prenatalnych. Diagnostyka postnatalna może z kolei pomóc w identyfikacji wad towarzyszących i dostosowaniu opieki medycznej do indywidualnych potrzeb dziecka. Wczesne rozpoznanie i interdyscyplinarne podejście do leczenia mogą znacząco poprawić jakość życia pacjenta oraz wspierać jego rodzinę w codziennej opiece.

Bibliografia

  1. Korniszewski, L. (2012). Holoprozencefalia – rzadkie zaburzenie rozwoju przodomózgowia. Neurologia Dziecięca.
  2. Solomon, B. D. (2012). Genetic Analysis of Holoprosencephaly in Humans. Frontiers in Cellular Neuroscience.
  3. Dubourg, C. (2007). Holoprosencephaly. Orphanet Journal of Rare Diseases.

Lipodystrofia – co to jest? Objawy, rodzaje, przyczyny, badania i leczenie lipoatrofii

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Lipodystrofia – co to jest? Objawy, rodzaje, przyczyny, badania i leczenie lipoatrofii

Lipodystrofie to stosunkowo rzadka grupa schorzeń, która może prowadzić do istotnych defektów natury estetycznej oraz towarzyszących zaburzeń metabolicznych. Jakie rodzaje lipodystrofii wyróżniamy? Jak objawia się to schorzenie i jakie są jego przyczyny? Na czym polega diagnostyka lipodystrofii? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Funkcje tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka
  2. Lipodystrofia – co to za choroba?
  3. Przyczyny rozwoju lipodystrofii
  4. Kto jest narażony na rozwój lipoatrofii?
  5. Podział lipoatrofii: lipodystrofie wrodzone i nabyte
  6. Lipodystrofia: objawy
  7. Lipodystrofia: jakie badania wykonać?
  8. Lipoatrofia. Leczenie i rokowania

Funkcje tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka

Tkanka tłuszczowa to jeden z rodzajów tkanki łącznej. Zbudowana jest z komórek tłuszczowych, nazywanych adipocytami. Adipocyty znajdują się w obrębie macierzy zewnątrzkomórkowej, gdzie obecne są również naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne oraz zakończenia nerwowe.

Tkanka tłuszczowa pełni w organizmie kluczowe funkcje i jest niezbędna do jego prawidłowego funkcjonowania. Najważniejsze funkcje tkanki tłuszczowej to przede wszystkim:

  • magazynowanie energii w postaci trójglicerydów,
  • izolowanie organizmu i ochrona przed niskimi temperaturami,
  • podtrzymywanie narządów wewnętrznych i amortyzowaniu ewentualnych urazów,
  • wytwarzanie substancji regulujących metabolizm organizmu, w tym adipokin, wisfatyny,
  • regulowanie apetytu – poprzez wydzielanie leptyny, wpływającej na ośrodek głodu i sytości,
  • wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego – między innymi poprzez wydzielanie cytokin, w tym interleukiny-6 i TNF-alfa,
  • wydzielanie hormonów – w tym estrogenów i testosteronu,
  • funkcja detoksykacyjna – tkanka tłuszczowa bierze udział w akumulacji niektórych szkodliwych dla organizmu toksyn.

Lipodystrofia – co to za choroba?

Lipodystrofie, nazywane również lipoatrofiami to zróżnicowana grupa chorób, których istotą jest zanik tkanki tłuszczowej. Zanik ten może dotyczyć wybranych obszarów ciała lub całego organizmu – wówczas mówi się o lipodystrofii uogólnionej. Oba wymienione rodzaje lipodystrofii mogą występować jako schorzenia wrodzone i nabyte. Warto wspomnieć, że lipodystrofie nabyte są istotnie częstszymi schorzeniami, niż lipoatrofie wrodzone. Jak już wspomniano, tkanka tłuszczowa pełni wiele ważnych funkcji metabolicznych. Sprawia to, że lipodystrofii towarzyszą typowo zaburzenia metaboliczne, które wynikają właśnie z zaniku tkanki tłuszczowej.

Przyczyny rozwoju lipodystrofii

Lipodystrofie wrodzone związane są z wieloma mutacjami genetycznymi, które mogą być dziedziczone zarówno autosomalnie dominująco, jak i autosomalnie recesywnie. Z kolei przyczyny lipodystrofii nabytych są stosunkowo złożone i nadal nie do końca poznane. Uważa się, że czynnikiem, który może zainicjować zanik tkanki tłuszczowej może być:

  • przebycie choroby wirusowej, na przykład odry, świnki, czy ospy wietrznej,
  • zapalenie płuc,
  • przebycie infekcji bakteryjnej, na przykład krztuśca, czy błonicy,
  • stan po zapaleniu tkanki podskórnej.

U części pacjentów z lipoatrofią stwierdza się również współistniejące schorzenia autoimmunologiczne (na przykład toczeń rumieniowaty układowy, chorobę Hashimoto, czy zespół Sjögrena). W związku z tym wysnuto hipotezę o potencjalnym tle immunologicznym części lipodystrofii nabytych.

Warto dodać, że lipodystrofie miejscowe mogą być wywoływane również przez takie substancje i czynniki zewnętrzne jak:

  • stosowane leki – w tym podawana podskórnie insulina (lipodystrofia insulinowa),
  • niektóre antybiotyki,
  • przewlekłe stosowanie preparatów sterydowych,
  • przewlekły ucisk mechaniczny na tkanki.

Kto jest narażony na rozwój lipoatrofii?

Na rozwój lipodystrofii wrodzonych są narażeni przede wszystkim ci pacjenci, u których w wywiadzie rodzinnym stwierdzono zachorowania na to schorzenie.

Na wystąpienie omawianego w tym artykule schorzenia są również bardziej narażone osoby, które przyjmują insulinę i przewlekle stosują preparaty glikokortykosteroidowe.

Co więcej, zauważono również, że lipodystrofie częściej towarzyszą schorzeniom metabolicznym, w tym:

  • insulinooporności,
  • cukrzycy,
  • hipertriglicerydemii – a więc podwyższonemu stężeniu triglicerydów we krwi,
  • stłuszczeniu wątroby.

Podział lipoatrofii: lipodystrofie wrodzone i nabyte

Podstawowy podział lipodystrofii dzieli te schorzenia na wrodzone i nabyte oraz na uogólnione i ograniczone (a więc częściowe). Warto mieć jednak świadomość, że wyróżnia się kilka rodzajów lipodystrofii częściowych i uogólnionych.

Do lipodystrofii uogólnionych zalicza się:

  • lipodystrofię uogólnioną wrodzoną, nazywaną inaczej zespołem Berardinelli-Seipa,
  • lipodystrofię uogólnioną nabytą, nazywaną również zespołem Lawrence’a.

Z kolei wśród lipodystrofii ograniczonych (częściowych) wyróżnia się:

  • lipodystrofie częściowe wrodzone, w tym:
    • zespół Dunningana,
    • lipodystrofię związaną z mutacjami genetycznymi receptora PPARy,
    • lipodystrofię żuchwowo-dystalnokończynową.
  • lipodystrofię nabytą częściową, nazywaną również zespołem Barraquer-Simona,
  • lipodystrofię związaną z zakażeniem wirusem HIV,
  • lipodystrofie miejscowe, w tym:
    • lipodystrofie wywołane lekami,
    • lipodystrofie związane z uciskiem,
    • lipodystrofie związane ze stanem zapalnym,
    • lipodystrofie idiopatyczne – a więc bez uchwytnej przyczyny.

Lipodystrofia: objawy

Obraz kliniczny lipodystrofii zależy przede wszystkim od postaci choroby i stopnia jej zaawansowania. Najważniejsze symptomy lipodystrofii i stany kliniczne, które mogą jej towarzyszyć to między innymi:

  • zanik tkanki tłuszczowej, występujący w różnych obszarach ciała – często związany z defektem natury estetycznej i tym samym pogorszeniem jakości życia,
  • powiększenie wątroby,
  • zwiększony apetyt,
  • niekiedy powiększenie narządów wewnętrznych,
  • akromegalia – a więc nadmierny wzrost, związany z nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu, czyli somatotropiny
  • symptomy hiperandrogenizmu – a więc wzrostu stężenia androgenów, w tym pojawienie się owłosienia typu męskiego u kobiet, czy też pojawienie się zmian trądzikowych,
  • zespół policystycznych jajników (PCOS),
  • kardiomiopatia przerostowa,
  • niedorozwój żuchwy, obojczyka, deformacje zębów, a także ogniska osteolizy (rozkładu kości) w dalszych częściach kości długich – te objawy towarzyszą lipodystrofii żuchwowo-dystalnokończynowej,
  • rogowacenie ciemne – a więc pojawienie się brunatnych zmian grudkowych w okolicy szyi, fałdów skórnych, pach, pachwin.

Lipodystrofia: jakie badania wykonać?

Przy podejrzeniu lipodystrofii pomocne jest wykonanie badań genetycznych, które mają na celu stwierdzenie obecności mutacji genetycznych, odpowiedzialnych za pojawienie się choroby. O takich badaniach powinni w szczególności pomyśleć pacjenci, u których w wywiadzie rodzinnym występowały przypadki lipodystrofii.

Choroby metaboliczne – genetyczny panel diagnostyczny met. NGS (badanie z konsultacją) banerek

Inne badania laboratoryjne, które wykonuje się w przebiegu diagnostyki, jak i trwania leczenia lipodystrofii to przede wszystkim oznaczenia, pozwalające na ocenę metabolizmu. W tym celu wykonuje się przede wszystkim takie badania laboratoryjne jak:

Lipoatrofia. Leczenie i rokowania

Leczenie lipodystrofii wymaga całościowego spojrzenia na problemy zdrowotne pacjenta. W terapii lipodystrofii wykorzystuje się między innymi:

  • procedury z zakresu chirurgii plastycznej, mające na celu rekonstrukcje ubytków tkanki tłuszczowej,
  • odpowiednią aktywność fizyczną, dostosowaną do możliwości i potrzeb pacjenta,
  • postępowanie dietetyczne, w tym dietę niskotłuszczową, z ograniczeniem cukrów prostych,
  • leki wpływające na metabolizm, w tym metforminę oraz pochodne tiazolidynodionów,
  • leki obniżające stężenie cholesterolu i trójglicerydów, w tym statyny i fibraty.

Warto mieć świadomość, że kobiety chorujące na lipodystrofię nie powinny stosować hormonalnej terapii zastępczej oraz antykoncepcji hormonalnej, ponieważ podaż hormonów może u tych pacjentek niekorzystnie wpływać na stężenie trójglicerydów. Co więcej, przeciwwskazana jest suplementacja witaminy B3, czyli niacyny. Wynika to z faktu, że substancja ta ma tendencję do wywoływania hiperglikemii, czyli podwyższania stężenia glukozy we krwi, co nasila zaburzenia metaboliczne.

Lipodystrofie to złożone i nadal nie do końca poznane schorzenia, które dotykają tkankę tłuszczową. Ich diagnostyka skupia się na wykonaniu badań genetycznych oraz oznaczeniu parametrów metabolicznych. Leczenie lipodystrofii jest wyzwaniem i wymaga holistycznego podejścia do pacjenta oraz regularnych kontroli lekarskich.

Bibliografia

  1. J. Oświęcimska i inni, Lipodystrofia nabyta i wrodzona, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2006, tom 2, nr 1, s. 22–29,
  2. M. Buczkowska i inni, Tkanka tłuszczowa – budowa i funkcje, ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki wybranych adipokin i ich wpływu na organizm, Med Og Nauk Zdr. 2019;25(3):162-169,
  3. A. Szczeklik i inni, Interna – Choroby Wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018/2019.

Ile kroków dziennie powinno się robić? Fakty i mity

Agata Strukow
-
0
Ile kroków dziennie powinno się robić? Fakty i mity

Cel 10 000 kroków dziennie jest powszechnie uważany za niezbędny dla zdrowia. Większości z nas wydaje się również, iż jest to liczba oparta na badaniach klinicznych. Artykuł wyjaśnia, czy rzeczywiście tak jest.

Spis treści:

  1. 10 000 kroków dziennie – fakt czy mit?
  2. Ile kroków dziennie powinniśmy robić?
  3. Optymalna dzienna liczba kroków
  4. Ile kroków powinny robić kobiety, a ile mężczyźni?
  5. Ile kroków dziennie należy robić, aby schudnąć?
  6. Jak wprowadzić zalecenia w życie?
  7. Ile kroków dziennie dla zdrowia? Podsumowanie

10 000 kroków dziennie – fakt czy mit?

Cel 10 000 kroków dziennie jest bardzo mocno utrwalony w powszechnej świadomości, czasem odnosi się do niego również literatura fachowa. Cel 10 000 kroków bywa ustawiony jako domyślny w wielu urządzeniach i aplikacjach, które pomagają dbać o zdrowie. Niestety nie jest to liczba, która znajduje uzasadnienie w badaniach.

Historia 10 000 kroków zaczyna się w latach 60. w Japonii, gdzie powstało pierwsze w świecie urządzenie do liczenia kroków. Zostało wynalezione przez dr Yoshiro Hatano, który prowadził badania nad sposobami walki z otyłością.

Urządzenie nazywało się Manpo-Kei, gdzie „manpo” oznacza 10 000 kroków. Okrągła liczba okazała się bardzo dobrym chwytem marketingowym, głęboko zakorzeniając się w świadomości zwolenników zdrowego stylu życia.

Ile kroków dziennie powinniśmy robić?

Aktywność fizyczna (obok zdrowego odżywiania i badań profilaktycznych) jest najlepszym sposobem na zachowanie zdrowia. Badania wskazują, iż aby odnieść istotne korzyści powinniśmy poświęcić co najmniej 150 minut/tygodniowo na ćwiczenia o umiarkowanej intensywności.

Aktywnością fizyczną, która może przynosić korzyści, jest również chodzenie lub spacerowanie. Od wielu lat prowadzi się badania, które mają odpowiedzieć na pytanie, ile kroków dziennie trzeba robić, aby zachować optymalną kondycję fizyczną. Najwięcej informacji przyniosły metaanalizy – czyli ponowne analizy wielu badań – które pozwoliły połączyć wyniki i wyciągnąć szersze wnioski.

Zatem ile kroków dziennie należy robić, jeśli jest to nasza jedyna aktywność fizyczna? Okazuje się, iż już 4 tys. kroków dziennie wydłuża nasze życie i zmniejsza ryzyko śmierci z powodu chorób sercowo-naczyniowych, a także z powodu jakiejkolwiek innej przyczyny. Już taka aktywność fizyczna obniża stan zapalny i stres oksydacyjny, które potęgują ryzyko występowania takich chorób jak nowotwory czy choroby serca, redukuje poziom glukozy i trójglicerydów.

badanie długości telomerów

Zwiększanie liczby wykonywanych kroków skutkuje dalszą redukcją ryzyka chorób i powoduje dalsze wydłużanie życia. Jedna z dokonanych metaanaliz pokazuje, że każde następne 500 kroków to zmniejszenie ryzyka śmierci z powodu chorób serca aż o 7%, a 1000 kroków to 15% redukcji ryzyka śmierci z powodu innych chorób.

Nie ma jednoznacznych ustaleń jeśli, chodzi o związek intensywności kroków z dodatkowymi korzyściami zdrowotnymi. Jednym z ograniczeń, które nie pozwalają wyciągać ewidentnych wniosków, jest fakt, iż osoby chodzące szybciej robią też więcej kroków.

Ile_krokow_dziennie_robic_ramka_1

Optymalna dzienna liczba kroków

Zwiększanie liczby kroków ponad 4 tys. wiąże się z dalszymi korzyściami, optymalna dzienna liczba kroków to 8 tys. Dokładniejsze analizy pokazują, iż ta liczba zależna jest od wieku.

Osoby do 60 r.ż. odnoszą największe korzyści, jeśli ich aktywność to 8 000-10 000 kroków (szerokie granice obejmuję 7 000-13 000 kroków). Osoby po 60 r.ż. wymagają mniejszej aktywności, aby uzyskać podobną poprawę korzyści zdrowotnych i jest to 6 000-8 000 (szerokie granica to 6 000-10 000) kroków dziennie.

Ile_krokow_dziennie_robic_ramka_2

Ile kroków powinny robić kobiety, a ile mężczyźni?

W badaniach analizowano nie tylko wiek uczestników, ale również płeć czy pochodzenie etniczne. Metaanalizy jednoznacznie pokazują, iż zarówno minimalna, jak i optymalna liczba kroków jest dla obu płci taka sama. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni odnoszą takie same korzyści zdrowotne, jeśli ich minimalna aktywność fizyczna to 4 000 kroków, a optymalna to około 8 000, w zależności od wieku.

Takie same wnioski płyną z badań, gdzie uczestniczkami były tylko kobiety. W jednym z nich badano panie po menopauzie, ze średnią wieku 72 lata. Optymalne korzyści zdrowotne w tym badaniu były widoczne, jeśli ich aktywność utrzymywała się na poziomie 7 500 kroków dziennie.

Ile kroków dziennie należy robić, aby schudnąć?

Robienie kroków to również dobra aktywność fizyczna dla osób, które chcą utrzymać swoją masę ciała. Należy jednak pamiętać, iż aktywność powinna iść w parze z mniejszą liczbą kalorii. Dlatego, aby zatrzymać przyrost masy ciała, promuje się przejście dodatkowych 2 000 kroków dziennie i zjedzenie każdego dnia o 100 kcal mniej.

Nie jest to jednak recepta dla każdego, zwłaszcza jeśli BMI jest wysokie. Jeśli chcielibyśmy wspomagać się chodzeniem w procesie redukcji masy ciała, należałoby wypracować taktykę indywidualną i połączyć ją z dietą ułożoną przez dietetyka.

>> Może Cię zainteresować: Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy

Jak wprowadzić zalecenia w życie?

Osoba zdrowa powinna wykonywać trening o umiarkowanej aktywności przez 150 – 300 minut tygodniowo lub 75 – 150 minut treningu intensywnego. To jest cel, który może być trudny, jeśli do tej pory prowadzi się siedzący tryb życia.

Dlatego chodzenie jest świetną formą takiego wysiłku. Ważne jest to, iż liczą się wszystkie wykonane w ciągu dnia kroki. Zazwyczaj wykonujemy 2 000-3 000 kroków dziennie, zatem dokładając zaledwie 1 000 (to jest ok. 600-800 metrów) można osiągnąć znaczne korzyści.

Nie trzeba również robić takiej samej liczby kroków codziennie, można ich zrobić więcej, kiedy mamy czas. Ważne jest, aby utrzymać średnią dzienną na założonym poziomie.

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Ile kroków dziennie dla zdrowia? Podsumowanie

Regularna aktywność fizyczna jest jednym z najważniejszych zachowań, jakie ludzie mogą podjąć, aby poprawić lub utrzymać dobry stan zdrowia. Aktywność fizyczna zapewnia znaczne korzyści zdrowotne w przypadku wielu schorzeń, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca i kilka nowotworów, poprawia również jakość życia.

Dokładając zaledwie 1 000 kroków do marszruty, którą wykonujemy w ramach naszych codziennych zajęć, możemy osiągnąć znaczące korzyści zdrowotne. Planując ok. 8 000 kroków dziennie, osiągamy optymalne korzyści z tej formy aktywności.

Piśmiennictwo

  1. Paluch, Amanda E et al., Daily steps and all-cause mortality: a meta-analysis of 15 international cohorts, The Lancet Public Health, Volume 7, Issue 3, e219 – e228. (dostęp 25.02.2025)
  2. Banach M et al,The association between daily step count and all-cause and cardiovascular mortality: a meta-analysis, European Journal of Preventive Cardiology, Volume 30, Issue 18, December 2023, Pages 1975–1985, https://doi.org/10.1093/eurjpc/zwad229 (dostęp 25.02.2025)
  3. Paluch, Amanda E et al., Steps per Day and All-Cause Mortality in Middle-aged Adults in the Coronary Artery Risk Development in Young Adults Study, JAMA Netw Open. 2021;4(9):e2124516. doi:10.1001/jamanetworkopen.2021.24516. (dostęp 25.02.2025)
  4. Lee I, Shiroma EJ, Kamada M, Bassett DR, Matthews CE, Buring JE. Association of Step Volume and Intensity With All-Cause Mortality in Older Women. JAMA Intern Med. 2019;179(8):1105–1112. doi:10.1001/jamainternmed.2019.0899. (dostęp 25.02.2025)
  5. Tudor-Locke C, Craig CL, Brown WJ, Clemes SA, De Cocker K, Giles-Corti B, Hatano Y, Inoue S, Matsudo SM, Mutrie N, Oppert JM, Rowe DA, Schmidt MD, Schofield GM, Spence JC, Teixeira PJ, Tully MA, Blair SN. How many steps/day are enough? For adults. Int J Behav Nutr Phys Act. 2011 Jul 28;8:79. doi: 10.1186/1479-5868-8-79. PMID: 21798015; PMCID: PMC3197470. (dostęp 25.02.2025)

Jaki wynik FSH świadczy o menopauzie?

Agata Strukow
-
0
Jaki wynik FSH świadczy o menopauzie?

FSH jest hormonem, który spełnia ważną funkcję w procesie prokreacji. W organizmie kobiety stymuluje produkcję estrogenów, w organizmie mężczyzny wpływa na spermatogenezę. Badanie poziomu FSH jest jednym z badań rutynowych u kobiet z menopauzą, zarówno przedwczesną, jak i fizjologiczną. Dlaczego stężenie FSH zmienia się z wiekiem i jaki wynik może świadczyć o menopauzie. Zapraszamy do lektury.

Spis treści:

  1. FSH a menopauza
  2. FSH i zmiany hormonalne w przed menopauzą i w okresie menopauzy
  3. FSH w okresie menopauzy – zmiany w organizmie kobiety
  4. Wartości referencyjne – norma FSH a menopauza
  5. Badanie poziomu FSH – jak się przygotować do badania i kiedy je wykonywać?
  6. Podsumowanie

FSH a menopauza

Aby w pełni zrozumieć, jaki i dlaczego zmienia się poziom FSH w menopauzie, należy przypomnieć, jaka jest funkcja tego hormonu.

FSH (hormon folikulotropowy) jest hormonem wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej. Jego główną funkcją jest stymulowanie jajników do wzrostu i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych oraz wydzielania estrogenów w czasie cyklu menstruacyjnego.

Wygaszanie czynności jajników w okresie okołomenopauzalnym i menopauzalnym prowadzi do zmniejszenia poziomu hormonów:

Poziom hormonów płciowych jest kluczowym regulatorem stężenia FSH, dlatego spadek ilości estrogenu jest sygnałem dla przysadki do zwiększenia produkcji folikulotropiny.

W jednym z badań obserwacyjnych wykazano, iż dynamika wzrostu FHS jest zmienna.

  • Pierwszy etap – do trzech lat od ostatniej miesiączki – to wysoki wzrost FSH.
  • W etapie drugim – 3-5 lat – stężenie tego hormonu jest jeszcze wyższe.
  • W etapie trzecim – powyżej 6 lat – stabilizuje się na poziomie trochę niższym niż w etapie pierwszym.
FSH a menopauza _talebla

Sprawdź:

>> Testosteron u kobiet – co oznacza nieprawidłowy wynik?

>> Estradiol – co to jest, za co odpowiada? Kiedy wykonuje się badanie poziomu estradiolu

FSH i zmiany hormonalne w przed menopauzą i w okresie menopauzy

Wygaszenie czynności jajników przed menopauzą cechuje określona sekwencja zmniejszania się poziomu hormonów.

Pierwszym etapem tego wygaszania jest obniżenie stężenia inhibiny B oraz podwyższenie poziomu FSH. W tej fazie prawidłowe są jeszcze stężenia LH i estradiolu, poziom LH zaczyna rosnąć po ustaniu miesiączki.

Jak już wspomniano, najwyższe wartości FSH (również LH) stwierdza się około 1-5 roku po menopauzie. Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, iż zmiany FSH nie zależą od wieku kalendarzowego kobiety, lecz od czasu, który upłynął od początku menopauzy.

Dlatego FSH kobiety w wieku 50 lat może być na poziomie podobnym, jak FSH kobiety w wieku 45 lat, jeśli są na tym samym etapie wygaszania czynności jajników. Może być również sytuacja, gdy pacjentka w wieku 50 lat ma niższe FSH niż kobieta w wieku lat 45, ponieważ ta pierwsza później weszła w wiek okołomenopauzalny.

>> Przeczytaj też: Równowaga hormonalna u kobiet

FSH w okresie menopauzy – zmiany w organizmie kobiety

Kobiety w okresie menopauzy skarżą się na uderzenia gorąca, nocne poty. Wzrasta u nich ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i osteoporozy. Mechanizm leżący u podstaw tych zmian przypisywano głównie spadkowi poziomu estrogenów. Nowsze badania sugerują, iż do osteoporozy i chorób układu krążenia może przyczyniać się wzrost FSH.

Poziom tego hormonu jest wysoki przez wiele lat po ostatniej miesiączce, a okazuje się, iż receptory FSH znajdują się nie tylko w jajnikach, ale również w komórkach śródbłonka naczyń i osteoklastach – komórkach kościogubnych, mających zdolność do resorpcji tkanki kostnej.

Z drugiej strony jednak niski poziom FSH może mieć związek z cukrzycą, zespołem metabolicznym i stłuszczeniową chorobą wątroby u kobiet po menopauzie.

Dlatego związek poziomu FSH z zagrożeniami zdrowotnymi u kobiet w czasie menopauzy jest nadal przedmiotem badań.

Badanie FSH (folikulotropiny) banerek

Wartości referencyjne – norma FSH a menopauza

Kobiety w okresie okołomenopauzalnym często zadają pytanie, jaki poziom FSH wskazuje na menopauzę? Szczegółowe wartości referencyjne tego hormonu dla okresu menopauzy zamieszczone są zawsze na wyniku z laboratorium, mogą się nieznacznie różnić ze względu na metody i odczynniki stosowane w danej placówce. Przyjmuje się jednak, iż FSH > 40 IU/l świadczy o menopauzie, typowe dla tego okresu mogą być wartości wyższe niż 60-100 IU/l.

Należy jednak pamiętać, iż wynik badania należy intepretować indywidualnie, zazwyczaj nie jest to jedyne badanie hormonalne wykonywane w celu stwierdzenia menopauzy. Ważne są również występujące objawy kliniczne.

Inne często zadawane pytania to, jaki powinien być poziom FSH w wieku 45 lat albo ile powinien wynosić poziom FSH w wieku 50 lat? Nie ma tzw. normy FSH zależnej od wieku. Jak wspominano wyżej, stężenie tego hormonu zmienia się w zależności od cyklu życia kobiety. W okresie rozrodczym różnice wynikają natomiast z fazy cyklu miesięcznego.

Dlatego zawsze należy odnosić się do wartości referencyjnych FSH prezentowanych na wyniku w zależności od fazy cyklu oraz dla kobiet po menopauzie.

FSH a menopauza __ramka

Badanie poziomu FSH – jak się przygotować do badania i kiedy je wykonywać?

Badanie FSH jest oznaczaniem poziomu tego hormonu we krwi żylnej. Należy je wykonać w godzinach porannych. Jeśli kobieta miesiączkuje, zaleca się, aby zrobić test w 2-5 dniu cyklu. Do badania nie jest wymagane specjalne przygotowanie, nie ma również wymogu bycia na czczo.

>> Przeczytaj: 5 powodów, dla których warto skorzystać z usługi pobrania krwi w domu

Podsumowanie

FSH jest jednym z laboratoryjnych markerów menopauzy. W tym okresie życia kobiety jego stężenie wzrasta, przyjmuje się, iż wartość powyżej 40 IU/l świadczy o menopauzie.

Zmiany hormonalne związane z wygaszaniem pracy jajników zbiegają się ze zmianami metabolicznymi i zwiększonym ryzykiem niektórych chorób. U podłoża tych zmian leżą zmiany poziomu estrogenów, jednak wydaje się, iż FSH również może odgrywać w tym rolę. Na razie jest to temat słabo poznany, chociaż można spotkać spekulacje na temat udziału FSH nie tylko u kobiet, ale również u mężczyzn. U tych ostatnich również notuje się wzrost stężenia tego hormonu z wiekiem.

Bibliografia

1. Taneja C, Gera S, Kim SM, Iqbal J, Yuen T, Zaidi M. FSH-metabolic circuitry and menopause. J Mol Endocrinol. 2019 Oct;63(3):R73-R80. doi: 10.1530/JME-19-0152. PMID: 31454787; PMCID: PMC699250. (dostęp 24.02.2025)

2. Lee SW, Hwang IS, Jung G, Kang HJ, Chung YH. Relationship between metabolic syndrome and follicle-stimulating hormone in postmenopausal women. Medicine (Baltimore). 2022 May 6;101(18):e29216. doi: 10.1097/MD.0000000000029216. PMID: 35550473; PMCID: PMC9276200. (dostęp 24.02.2025)

3. Yasui T, Ideno Y, Onizuka Y, Nakajima-Shimada J, Shinozaki H, Hayashi K. Variation of urinary follicle-stimulating hormone level after menopause : From the results of Japan Nurses’ Health Study. J Med Invest. 2019;66(3.4):297-302. doi: 10.2152/jmi.66.297. PMID: 31656293. (dostęp 24.02.2025)

4. Thomas CM, Span PN, Smeenk JM, Hanssen RG, Braat DD, Sweep FC. Occurrence of postmenopausal-like acidic follicle-stimulating hormone (FSH) isoforms precedes the rise of FSH before menopause. Fertil Steril. 2009 Aug;92(2):613-9. doi: 10.1016/j.fertnstert.2008.06.012. Epub 2008 Aug 9. PMID: 18692804. (dostęp 24.02.2025)

5. Su HI, Freeman EW. Hormone changes associated with the menopausal transition. Minerva Ginecol. 2009 Dec;61(6):483-9. PMID: 19942836; PMCID: PMC3823936. (dostęp 24.02.2025) 6. Jankowska K., Diagnostyka niepłodności u kobiety – algorytm postępowania, szkolenie online Naczelnej Izby Lekarskiej, 17.01.2025. (dostęp 24.02.2025)

Page 14 of 124
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124
1...131415...124Strona 14 z 124

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.