Sklep
Strona główna Blog Strona 4

„Gęsta krew” – co to oznacza? Objawy, przyczyny i badania  

Kacper Staniszewski
-
0
„Gęsta krew” – co to oznacza? Objawy, przyczyny i badania  

Określenie „gęsta krew” jest popularnym, lecz nieprecyzyjnym opisem stanu zwiększonej lepkości krwi. W medycynie odnosi się on do zmian reologicznych, czyli zaburzeń płynności przepływu krwi w naczyniach. Zwiększona lepkość wynika zwykle z podwyższonego hematokrytu, odwodnienia lub nadmiaru białek osocza. Taki stan może prowadzić do spowolnienia krążenia i zaburzeń mikroperfuzji, a w konsekwencji zwiększać ryzyko zakrzepów, udarów czy zawałów. Zrozumienie mechanizmów odpowiedzialnych za tzw. „gęstą krew” pozwala lepiej interpretować wyniki badań, właściwie rozpoznać przyczynę i w porę zapobiec powikłaniom.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • czym w rzeczywistości jest „gęsta krew” i jak rozumieją ją lekarze,
  • jakie są najczęstsze przyczyny zwiększonej lepkości krwi,
  • jakie choroby mogą prowadzić do tego stanu,
  • po czym można rozpoznać, że krew stała się „zbyt gęsta”,
  • jakie badania laboratoryjne i obrazowe warto wykonać,
  • jak wygląda leczenie i profilaktyka.

Spis treści:

  1. Czym jest „gęsta krew”?
  2. Przyczyny „gęstej krwi”
  3. Zbyt gęsta krew – jakie daje objawy?
  4. „Gęsta krew” – jakie badania wykonać?
  5. Jak leczyć „gęstą krew”?
  6. „Gęsta krew”: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest „gęsta krew”?

Określenie „gęsta krew” jest potocznym sposobem mówienia o stanie, w którym krew staje się bardziej lepka i trudniej przepływa przez naczynia krwionośne. W praktyce oznacza to, że w jednostce objętości krwi znajduje się więcej krwinek czerwonych lub białek osocza, a mniej samego osocza. W rezultacie krążenie spowalnia, rośnie opór podczas przepływu i utrudnione staje się dostarczanie tlenu do tkanek.

W medycynie nie używa się samego określenia „gęsta krew”, lecz mówi się o zwiększonej lepkości krwi lub o podwyższonym hematokrycie – czyli większym udziale krwinek czerwonych w stosunku do osocza.

Na lepkość krwi wpływa wiele czynników, m.in. liczba i elastyczność erytrocytów, ilość białek osocza (zwłaszcza fibrynogenu i immunoglobulin), temperatura ciała czy prędkość przepływu. Kiedy te parametry są zaburzone, krew „gęstnieje” i staje się mniej płynna, co w skrajnych przypadkach prowadzi do tzw. zespołu zwiększonej lepkości.  To właśnie ten mechanizm medyczny stoi za tym, co w języku potocznym określamy mianem „gęstej krwi”.

>> Przeczytaj także: Krew – budowa, funkcje w organizmie, grupy krwi i ich dziedziczenie

Przyczyny „gęstej krwi”

Zwiększona lepkość krwi może mieć wiele przyczyn zarówno przejściowych, jak i przewlekłych. Najczęściej wynika z odwodnienia, gdy organizm traci wodę w wyniku pocenia się, gorączki lub biegunki. W takiej sytuacji objętość osocza spada, a krew staje się „gęstsza” w sposób względny.

Inną częstą przyczyną jest nadkrwistość, czyli nadmierna produkcja krwinek czerwonych przez szpik kostny. Może ona mieć charakter pierwotny jak w czerwienicy prawdziwej, lub wtórny, będący reakcją na przewlekłe niedotlenienie, np. u palaczy czy osób z chorobami płuc. Lepkość krwi zwiększają także choroby, w których rośnie stężenie białek osocza, takie jak szpiczak mnogi, makroglobulinemia Waldenströma czy przewlekłe stany zapalne. Nadmiar immunoglobulin utrudnia swobodny przepływ krwi i może prowadzić do tzw. zespołu nadlepkości.

Pewną rolę odgrywają również zaburzenia metaboliczne i styl życia: cukrzyca, otyłość, hipercholesterolemia czy palenie tytoniu wpływają na skład osocza i elastyczność krwinek czerwonych, co pogarsza przepływ w drobnych naczyniach. Do wzrostu hematokrytu może też dojść w wyniku działania niektórych leków i hormonów, zwłaszcza sterydów anabolicznych, doustnych środków antykoncepcyjnych czy erytropoetyny (EPO), które stymulują wytwarzanie erytrocytów.

>> Dowiedz się więcej: Erytropoetyna – co to jest i po co bada się jej poziom? Interpretacja wyników

„Gęsta krew” – na jakie choroby może wskazywać?

Zwiększona lepkość krwi towarzyszy wielu chorobom hematologicznym i ogólnoustrojowym. Do najważniejszych należą:

Zbyt gęsta krew – jakie daje objawy?

Objawy zależą od stopnia zwiększenia lepkości i od ewentualnego występowania choroby podstawowej.
Najczęstsze z nich to:

  • uczucie ciężkości lub bólu głowy,
  • zawroty, szumy w uszach, zaburzenia widzenia („mroczki”),
  • senność, zmęczenie, pogorszenie koncentracji,
  • drętwienie palców, zimne kończyny,
  • nadciśnienie tętnicze,
  • zwiększona skłonność do zakrzepów (np. zakrzepica żył głębokich).

W ciężkich przypadkach może dojść do objawów neurologicznych i sercowo-naczyniowych wynikających z zaburzeń mikrokrążenia: przejściowych niedowładów, duszności, a nawet zawału czy udaru.

„Gęsta krew” – jakie badania wykonać?

Lekarz ocenia pośrednio gęstość krwi, analizując parametry morfologii, gospodarki białkowej i układu krzepnięcia. Dzięki temu można ustalić, czy krew rzeczywiście jest zagęszczona i co jest tego przyczyną.

Morfologia banerek

Najważniejsze badania to:

  • morfologia krwi z hematokrytem,
  • stężenie hemoglobiny,
  • koagulogram (PT, APTT, INR, fibrynogen) – ocenia zdolność krwi do krzepnięcia i wykrywa zaburzenia sprzyjające krwawieniom,
  • OB, CRP, poziom białek osocza – pomocne przy podejrzeniu stanów zapalnych lub chorób przebiegających z nadmiarem immunoglobulin,
  • erytropoetyna (EPO) – pomaga odróżnić czerwienicę prawdziwą (niska EPO) od wtórnej (wysoka EPO).
Badanie czasu protrombinowego (PT_INR) banerek

W diagnostyce rzadkich przypadków, zwłaszcza w hematologii, można oznaczyć także lepkość krwi w warunkach laboratoryjnych (badanie reologiczne), ale nie jest to test wykonywany rutynowo.

Badanie fibrynogenu banerek

Jak leczyć „gęstą krew”?

Leczenie zwiększonej lepkości krwi polega przede wszystkim na usunięciu przyczyny zaburzenia i poprawie przepływu w naczyniach. W wielu przypadkach wystarczy odpowiednie nawodnienie jeśli „zagęszczenie” krwi wynika z odwodnienia.

W przypadku nadkrwistości, gdy szpik kostny wytwarza zbyt wiele erytrocytów, stosuje się upusty krwi (flebotomie), które zmniejszają hematokryt i gęstość krwi. W bardziej zaawansowanych postaciach choroby wdraża się także leki cytoredukcyjne, ograniczające nadmierną produkcję krwinek.

Jeśli zwiększona lepkość wynika z nadmiaru białek osocza jak w szpiczaku mnogim lub makroglobulinemii Waldenströma – stosuje się plazmaferezę, czyli zabieg polegający na oddzieleniu i częściowym usunięciu osocza zawierającego patologiczne białka, a następnie zastąpieniu go płynami infuzyjnymi.

U osób z chorobami przewlekłymi (np. POChP, cukrzycą, otyłością) kluczowe jest leczenie choroby podstawowej, wyrównanie glikemii i lipidów, poprawa utlenowania organizmu, a także modyfikacja stylu życia: redukcja masy ciała i zaprzestanie palenia.

Lekarze zwracają również uwagę na znaczenie profilaktyki naczyniowej, utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia, regularną aktywność fizyczną, unikanie długiego unieruchomienia oraz, w wybranych przypadkach, stosowanie leków przeciwpłytkowych (np. małych dawek aspiryny).

„Gęsta krew”: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na pytania, które najczęściej budzą wątpliwości związane ze zwiększoną lepkością krwi.

Co wpływa na gęstość krwi?

Na lepkość krwi wpływają przede wszystkim hematokryt, stężenie białek osocza oraz lepkość samego osocza. Odwodnienie, nadkrwistość, stany zapalne czy dyslipidemia zwiększają opór przepływu, co klinicznie wychwytywane jest jako „zagęszczenie” krwi.

Czy picie wody ma wpływ na gęstość krwi?

Tak. Odpowiednie nawodnienie to najprostszy sposób, by zapobiec „zagęszczeniu” krwi. Utrata płynów powoduje spadek objętości osocza, co względnie zwiększa hematokryt i lepkość.

Czego nie wolno jeść przy gęstej krwi?

Warto ograniczyć produkty bogate w tłuszcze nasycone i cukry proste, które sprzyjają stanom zapalnym i zaburzeniom lipidowym. U osób z tendencją do nadkrwistości niewskazane są również suplementy żelaza bez konsultacji z lekarzem.

Co robić, żeby nie mieć gęstej krwi?

Najważniejsze to dbać o odpowiednie nawodnienie, unikać palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu. Należy kontrolować ciśnienie, poziom lipidów i masę ciała. Regularna aktywność fizyczna poprawia przepływ w mikrokrążeniu, a zdrowa dieta wspiera prawidłową lepkość krwi.

„Gęsta krew” nie jest samodzielną chorobą, lecz sygnałem, że w organizmie zachodzą zmiany wpływające na skład i krzepliwość krwi. Może być następstwem odwodnienia, zaburzeń metabolicznych lub chorób hematologicznych, dlatego zawsze wymaga diagnostyki. Odpowiednie nawodnienie, zdrowy styl życia i regularne badania to najprostszy sposób, by utrzymać prawidłową “lepkość” krwi i zadbać o sprawne krążenie.

Bibliografia

  1. Baskurt OK., Meiselman HJ. Blood rheology and hemodynamics. Semin Thromb Hemost. 2003 Oct;29(5):435-50.
  2. Perez Rogers A., Estes M. Hyperviscosity Syndrome. [Updated 2023 Mar 13]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
  3. Tefferi A., Barbui T. Polycythemia vera and essential thrombocythemia: 2021 update on diagnosis, risk-stratification and management. Am J Hematol. 2020 Dec;95(12):1599-1613.
  4. Kishimoto S., Maruhashi T., Kajikawa M. et al. Hematocrit, hemoglobin and red blood cells are associated with vascular function and vascular structure in men. Sci Rep 10, 11467 (2020).
  5. Nwose EU., Richards RS., Bwititi P., Butkowski E. Serum bilirubin and lipoprotein-a: how are these associated with whole blood viscosity? Redox Rep. 2012;17(1):8-13.

Trądzik androgenny – objawy, przyczyny i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Trądzik androgenny – objawy, przyczyny i leczenie

Śmiało można powiedzieć, że trądzik pospolity to najczęstsze schorzenie dermatologiczne, zaliczane do chorób przewlekłych. Szacuje się, że problem trądziku dotyczy nawet 80–100% pacjentów pomiędzy 11. a 30. rokiem życia.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Jaki jest związek pomiędzy pojawianiem się zmian trądzikowych a androgenami?
  • Jak objawia się trądzik androgenny?
  • Kiedy warto wykonać badania w kierunku zaburzeń hormonalnych?
  • Jak leczyć trądzik pospolity, któremu towarzyszą zaburzenia hormonalne?

Spis treści:

  1. Czym jest trądzik androgenny?
  2. Trądzik estrogenny a androgenny – różnice
  3. Przyczyny trądziku androgennego
  4. Trądzik androgenny – objawy
  5. Trądzik androgenny – jakie badania wykonać?
  6. Leczenie trądziku androgennego
  7. Metody wspierające leczenie trądziku androgennego

Czym jest trądzik androgenny?

Należy wyraźnie podkreślić, że trądzik androgenny to określenie potoczne, które nie jest nieużywane w profesjonalnej terminologii dermatologicznej. W artykule tym podejmowane będą tematy związane z zaburzeniami hormonalnymi, które mogą w niektórych przypadkach wpisywać się w złożoną etiopatogenezę trądziku pospolitego. Dla uproszczenia i lepszego zrozumienia tematu, zaburzenia te będą określane mianem trądziku androgennego.

Trądzik pospolity (oznaczany w klasyfikacji ICD-10 kodem L70.0) może być elementem obrazu klinicznego wielu zaburzeń hormonalnych, o czym więcej można przeczytać w kolejnych akapitach tego artykułu.

>> Przeczytaj także: Trądzik – choroba o wielu obliczach

Trądzik estrogenny a androgenny – różnice

Sformułowania te nie są powszechnie stosowane w dermatologii, choć wahania stężeń androgenów i estrogenów mogą mieć istotny wpływ na pojawianie się zmian trądzikowych. W przypadku trądziku pospolitego, objawy mogą wynikać nie tylko ze wspomnianego już wzrostu stężenia androgenów (potocznie trądzik androgenny), ale również z niedoboru estrogenów, co automatycznie powoduje stosunkowy nadmiar androgenów. Tego rodzaju sytuację określa się niekiedy jako trądzik estrogenny, choć nie jest to naukowe określenie na tego rodzaju zaburzenia.

Przyczyny trądziku androgennego

Zmiany trądzikowe o podłożu androgenowym są najczęściej składową obrazu klinicznego zespołu policystycznych jajników (PCOS).

Hiperandrogenizm towarzyszy również takim schorzeniom i stanom klinicznym jak:

  • guzy jajnika i nadnerczy produkujące androgeny – przykładem są guzy z komórek Sertoliego i Leydiga,
  • nadczynność tarczycy,
  • akromegalia – której istotą jest wzrost stężenia hormonu wzrostu,
  • wrodzony przerost nadnerczy – przyczyną tego schorzenia jest najczęściej niedobór 21-hydroksylazy, prowadzący do wzrostu stężenia hormonu adrenokortykotropowego i tym samym przerostu nadnerczy, czego konsekwencją jest zwiększona produkcja androgenów,
  • zespół Cushinga – wynikający z nadmiaru hormonu stresu, a więc kortyzolu,
  • przyjmowanie leków o działaniu androgenowym – w tym sterydów, czy danazolu,
  • insulinooporność,
  • otyłość.

W jaki sposób wzrost stężenia androgenów prowadzi do pojawienia się zmian trądzikowych? Hiperandrogenizm sprzyja bowiem takim nieprawidłowościom jak:

  • wzrost aktywności gruczołów łojowych i nadprodukcja sebum – jest to świetnym podłożem do namnażania się bakterii Propionibacterium acnes (Cutibacterium acnes),
  • zwiększona proliferacja keratynocytów (komórek naskórka) – prowadząca do zaczopowania ujść mieszków włosowych i pojawiania się zmian zaskórnikowych, 
  • nasilenie stanu zapalnego w obrębie skóry.

>> Dowiedz się więcej: Trądzik dorosłych

Trądzik androgenny – objawy

Zmiany skórne, które obserwuje się w zaburzeniach hormonalnych nie różnią się istotnie od wykwitów chorobowych w klasycznej postaci trądziku pospolitego. Obserwuje się przede wszystkim obecność:

  • zaskórników zamkniętych – są to niewielkie grudki w kolorze skóry, ich istotą jest nagromadzenie się łoju i keratyny w rozdętym mieszku włosowym,
  • zaskórników otwartych – są to niewielkie, czarne grudki, które powstają na skutek nagromadzenia melaniny i utlenienia lipidów,
  • zapalnych grudek – zmian wyniosłych ponad poziom skóry, rumieniowych,
  • krost – zmian wyniosłych ponad poziom skóry, wypełnionych treścią ropną,
  • niekiedy torbieli, a nawet guzów – zmiany te związane z wysokim ryzykiem bliznowacenia.

Zmiany trądzikowe najczęściej lokalizują się na twarzy, jednak mogą być również obecne na plecach, na klatce piersiowej, pośladkach, a nawet na kończynach.

>> Dowiedz się więcej: Krosty na twarzy: rodzaje i możliwe przyczyny. Jak pozbyć się krost na twarzy?

Trądzik androgenny – jakie badania wykonać?

Należy wyraźnie podkreślić, że nie każdy trądzik wymaga wykonywania badań hormonalnych. Jednak pojawienie się pewnych dodatkowych objawów, powinno skłonić do konsultacji ginekologicznej lub endokrynologicznej i pogłębienia diagnostyki. Do symptomów, które mogą świadczyć o zaburzeniach hormonalnych, w tym hiperandrogenizmie zalicza się przede wszystkim:

  • pojawienie się nadmiernego owłosienia – szczególnie na twarzy, brzuchu, klatce piersiowej, wokół brodawek sutkowych,
  • przerzedzenie włosów – typowo o charakterze łysienia androgenowego,
  • zaburzenia miesiączkowania – w tym nieregularne miesiączki, a nawet zupełny brak miesiączki,
  • niepłodność,
  • niekiedy nadwaga i otyłość,
  • acanthosis nigricans – ciemnienie skóry w okolicy szyi i karku,
  • zaburzenia nastroju, zaburzenia depresyjne,
  • wzrost ciśnienia tętniczego,
  • pojawienie się rozstępów,
  • przy wysokim stężenie androgenów – zmiany dotyczące sylwetki, pogrubienie głosu.

Przy podejrzeniu hipeanrogenizmu konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego i badania przedmiotowego pacjentki, w tym badania całej skóry i przydatków. Niezbędna jest również konsultacja ginekologiczna, wraz z dokładnym badaniem ginekologicznym i wykonaniem badania ultrasonograficznego (USG).

>> Przeczytaj również: Trądzik różowaty (acne rosacea)

Badania laboratoryjne i oznaczenia wykonywane w przypadku podejrzenia zaburzeń hormonalnych i zespołu policystycznych jajników to przede wszystkim:

Leczenie trądziku androgennego

Jeżeli zmiany trądzikowe towarzyszą zaburzeniom ginekologicznym i endokrynologicznym – konieczne jest leczenie choroby podstawowej. W terapii hiperandrogenizmu zastosowanie znajdują między innymi:

  • dwuskładnikowe leczenie antykoncepcyjne – z zawartością progestagenu o działaniu antyandrogennym (na przykład drospirenon, czy octan cyproteronu),
  • substancje antyandrogenne– w tym m. in. flutamid, spironolakton, czy też finasteryd,
  • metformina – obniża stężenie androgenów, zwiększa wydzielania estrogenów, a co więcej, zwiększa produkcję SHBG.

Należy podkreślić, że leczenie endokrynologiczne powinno być poprzedzone wnikliwą diagnostyką hormonalną i ginekologiczną. Terapia dobierana jest indywidualnie przez lekarza prowadzącego.

W terapii dermatologicznej zmian trądzikowych stosuje się natomiast zarówno leczenie miejscowe, jak i ogólne. Substancje wykorzystywane w leczeniu trądziku to przede wszystkim:

  • retinoidy miejscowe – na przykład adapalen, czy trifaroten, substancje te są dostępne w postaci żelu, ale również kremu,
  • nadtlenek benzoilu – stosowany miejscowo, działa zarówno bakteriobójczo, keratolitycznie, jak i przeciwzapalnie,
  • antybiotyki w postaci miejscowej – na przykład klindamycyna, czy erytromycyna, należy podkreślić, że antybiotyki nie powinny być stosowane w monoterapii (jako jedyny lek), ponieważ grozi to narastaniem oporności bakterii,
  • kwas azelainowy w postaci miejscowej – hamuje namnażanie bakterii Propionibacterium acnes, a także zmniejsza łojotok i wykazuje działanie przeciwzapalne,
  • antybiotyki w postaci ogólnej (tabletki, kapsułki) – na przykład tetracykliny, limecyklina, czy klindamycyna,
  • doustna izotretynoina – jest to pochodna witaminy A, która działa między innymi poprzez zmniejszenia aktywności gruczołów łojowych, a także normalizację procesu keratynizacji w obrębie ujść mieszków włosowych, lek ten wymaga wykonywania regularnych badań kontrolnych i powinien być stosowany tylko pod opieką lekarza.

Metody wspierające leczenie trądziku androgennego

Należy zaznaczyć, że terapia trądziku pospolitego, również w przypadku zaburzeń hormonalnych, wymaga rozpoczęcia odpowiedniej pielęgnacji z wykorzystaniem dermokosmetyków. Warto wybierać delikatne preparaty myjące, które nie zaburzają bariery naskórkowej. Jeżeli stosowane są retinoidy miejscowe lub izotretynoina – konieczne jest intensywne postępowanie nawilżające i regenerujące, ponieważ substancje te mogą powodować wysuszenie skóry i jej podrażnienie. Warto wybierać produkty zawierające takie substancje aktywne jak ceramidy, kwas hialuronowy, czy pantenol. Konieczne jest również stosowanie kremów z filtrem, najlepiej SPF 50.

Dieta przy trądziku androgennym

W leczeniu zmian skórnych istotną rolę odgrywa postępowanie dietetyczne, lecz należy mieć świadomość, że powinno się unikać wykluczania konkretnych produktów. W badaniach naukowych nie powiązano bowiem pojawiania się zmian trądzikowych z konkretnym rodzajem pokarmu. Wiadomo jednak, że do zaostrzeń może predysponować spożywanie produktów wysokoprzetworzonych, a także o wysokim indeksie glikemicznym. W pojedynczych doniesieniach zauważono również związek pomiędzy nasileniem zmian trądzikowych, a spożywaniem nabiału. Wynika to najprawdopodobniej z dodawania preparatów hormonalnych do pasz zwierząt. 

Zioła na trądzik androgenny

Preparaty ziołowe nie są uznanym medycznie sposobem na leczenie zmian trądzikowych. W celu podjęcia odpowiedniej terapii warto udać się na konsultację do lekarza dermatologa. W przypadku takiej konieczności, lekarz może zalecić wykonanie konsultacji ginekologicznej lub endokrynologicznej, w celu wykluczenia schorzeń związanych z hiperandrogenizmem.

Bibliografia

  1. J. Szepietowski, Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegl Dermatol 2012, 99, 649–673,
  2. A. Milewicz,  Stanowisko Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Ginekologicznej w sprawie diagnostyki i leczenia zespołu policystycznych jajników, Endokrynologia Polska Tom/Volume 69; Numer/Number 4/2018,
  3.  R. V. Reynolds, Guidelines of care for the management of acne vulgaris, Acad Dermatol 2024;90:1006.e1-30.

Jakie badania krwi można wykonać w trakcie miesiączki?

Angelika Janowicz
-
0
Jakie badania krwi można wykonać w trakcie miesiączki?

Zdarza się, że termin testów laboratoryjnych przypada na początek cyklu menstruacyjnego, czyli w trakcie krwawienia. Wiele kobiet zastanawia się, czy podczas miesiączki można robić badania krwi, a może lepiej jest poczekać kilka dni, aby uzyskać wiarygodniejsze wyniki. W artykule wyjaśniamy, czy menstruacja jest przeciwwskazaniem do diagnostyki laboratoryjnej.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Miesiączka nie jest przeciwwskazaniem do badań krwi.
  • Mogą pojawić się nieznaczne odchylenia od normy, które lekarz bierze pod uwagę podczas interpretowania wyników.
  • Niektóre badania hormonalne można wykonać niezależnie od dnia cyklu, jednak część z nich powinna być przeprowadzona na jego początku, natomiast oznaczenie progesteronu zaleca się w drugiej fazie cyklu.

Spis treści:

  1. Czy podczas okresu można robić badania krwi?
  2. Morfologia a okres – czy miesiączka wpływa na wyniki?
  3. Badania krwi podczas okresu – które można wykonać bez obaw?
  4. Których badań krwi nie należy wykonywać podczas okresu?
  5. Badania hormonalne podczas okresu – kluczowe terminy
  6. Miesiączka a badania krwi – podsumowanie

Czy podczas okresu można robić badania krwi?

Miesiączka nie stanowi przeciwwskazania do badań krwi. Trzeba jednak pamiętać, że krwawienie i towarzyszące mu zmiany w organizmie mogą wpływać na niektóre parametry. Dlatego zawsze warto poinformować lekarza, w którym dniu cyklu wykonano badania – pozwoli to właściwie zinterpretować wyniki i uwzględnić ewentualne odchylenia od normy.

Niektóre badania hormonalne powinny być przeprowadzane właśnie w trakcie miesiączki. Należą do nich m.in. oznaczenia: estradiolu, hormonu luteinizującego (LH), hormonu folikulotropowego (FSH) oraz globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG). Dokładny termin wykonania ma duże znaczenie, ponieważ stężenia tych hormonów zmieniają się w zależności od fazy cyklu.

Zdarza się, że lekarz zaleca wykonanie badań hormonalnych w okresie okołoowulacyjnym lub w drugiej fazie cyklu. Zależy to od sytuacji klinicznej pacjentki – np. gdy konieczne jest monitorowanie owulacji. Najczęściej jednak, w celu ogólnej oceny poziomu hormonów, badania wykonuje się między 2. a 5. dniem cyklu menstruacyjnego.

Morfologia a okres – czy miesiączka wpływa na wyniki?

Menstruacja może w niewielkim stopniu wpływać na wyniki morfologii krwi – szczególnie u kobiet z obfitymi krwawieniami. Mimo to badanie nadal ma wartość diagnostyczną.

U części kobiet obserwuje się obniżenie liczby erytrocytów, poziomu hemoglobiny i hematokrytu, co wynika z utraty krwi w czasie krwawienia miesięcznego. Natomiast parametry leukocytów wykazują jedynie niewielkie wahania.

Wynik morfologii krwi wykonanej w trakcie menstruacji może sugerować niedokrwistość. Dlatego lekarz może zlecić dodatkowo oznaczenie żelaza i ferrytyny lub – w razie wątpliwości – powtórzenie badania po zakończeniu krwawienia.

>> Zobacz także: Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie!

Badania krwi podczas okresu – które można wykonać bez obaw?

Można wykonać niemal wszystkie badania krwi podczas miesiączki. Ten moment cyklu menstruacyjnego nie wpływa istotnie na ocenę większości podstawowych parametrów biochemicznych – m.in. glukozy, lipidogramu, mocznika, kreatyniny, enzymów wątrobowych, kwasu moczowego.

Podczas miesiączki można wykonywać również większość badań hormonalnych. Niezależnie od dnia cyklu oznacza się m.in. tyreotropinę (TSH), kortyzol, hormon anty-Müllerowski (AMH), prolaktynę. Na początku cyklu wskazane jest oznaczenie stężenia LH, FSH, SHBG, testosteronu, androstendionu, DHEA-S, estradiolu. Natomiast podczas okresu nie wykonuje się badania progesteronu.

Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Menstruacja nie wpływa również na oznaczenia markerów nowotworowych, jednak wyjątkiem jest CA-125, które może być przejściowo podwyższone podczas krwawienia, dlatego ocenę tego markera zaleca się planować poza miesiączką. Badania genetyczne, testy w kierunku alergii czy oznaczanie przeciwciał można wykonywać niezależnie od fazy cyklu.

>> Zobacz także: Jak przygotować się do badań laboratoryjnych?

Których badań krwi nie należy wykonywać podczas okresu?

Jak już wspomniano, badaniem krwi, którego nie wykonuje się podczas okresu jest oznaczenie stężenia progesteronu. Parametr ten najlepiej ocenić w drugiej fazie cyklu – między 21. a 23. dniem (w przypadku cyklu 28-dniowego), czyli około tygodnia przed spodziewaną miesiączką. Wynika to z faktu, że po owulacji stężenie progesteronu fizjologicznie wzrasta.

>> Zobacz także: Niedobór progesteronu – objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Menstruacja wpływa także na układ krzepnięcia. W tym czasie w organizmie zachodzą fizjologiczne zmiany w mechanizmach hemostazy, co może prowadzić do niewielkiego podwyższenia wskaźników takich jak APTT czy INR. Z tego powodu lekarz, analizując wynik, powinien wziąć pod uwagę fakt, że badanie zostało wykonane w trakcie okresu lub ewentualnie zlecić wykonanie badania w innym terminie.

Warto pamiętać, że miesiączka utrudnia wiarygodną ocenę niektórych innych badań diagnostycznych. Dotyczy to przede wszystkim badania ogólnego moczu, w którym obecność krwi menstruacyjnej może zafałszować wynik. Jeśli badanie moczu jest pilne, zaleca się dokładną toaletę okolicy krocza, zastosowanie tamponu i pobranie środkowego strumienia. Podobnie jest w przypadku badania kału (zwłaszcza testów na krew utajoną) oraz cytologii – w obu sytuacjach krew utrudnia prawidłową ocenę materiału i może prowadzić do niejednoznacznych rezultatów.

Badania hormonalne podczas okresu – kluczowe terminy

Czas wykonania badań hormonalnych ma bardzo duże znaczenie dla uzyskania wiarygodnych wyników. Dlatego należy ściśle stosować się do zaleceń lekarza, aby uniknąć konieczności powtarzania testów i opóźnień w uzyskaniu trafnej diagnozy.

Oznaczenie stężenia estradiolu, LH, FSH, SHBG, testosteronu, androstendionu czy DHEA-S zaleca się wykonywać między 2. a 5. dniem cyklu menstruacyjnego, czyli w trakcie krwawienia miesiączkowego. W tym okresie wyniki najlepiej odzwierciedlają rezerwę jajnikową oraz funkcjonowanie osi podwzgórze–przysadka–jajnik.

>> Zobacz także: Równowaga hormonalna u kobiet

Miesiączka a badania krwi – podsumowanie

  • Podczas miesiączki możliwe jest wykonywanie badań krwi, ale należy pamiętać, że może ona wpłynąć na niektóre parametry. Dlatego konieczne jest poinformowanie lekarza o menstruacji.
  • Morfologia wykonana podczas okresu może wykazać obniżenie hemoglobiny, liczby czerwonych krwinek i hematokrytu.
  • Miesiączka nie ma wpływu na większość badań biochemicznych oraz testy alergiczne, genetyczne, markery nowotworowe (z wyjątkiem CA-125) czy oznaczenie poziomu przeciwciał.
  • Badania hormonalne muszą być wykonywane w ściśle określonych dniach cyklu – np. FSH, LH i estradiol między 2. a 5. dniem.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/173855,hormon-luteinizujacy-lutropina (dostęp 02.10.2025)
  2. J.J. Tomaszewski, Diagnostyka laboratoryjna dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001
  3. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/172383,hormon-folikulotropowy (dostęp 02.10.2025)
  4. Y.S. Usha Rani i in., Comparative Study of Hematological and Biochemical Parameters during Different Phases of Menstrual Cycle in Young Healthy Women Aged 18–22 Years, Journal of Dental and Medical Sciences 2014, vol. 13, 12

Toksyna botulinowa (botoks) – czym jest, jakie ma właściwości i zastosowanie?

Sylwia Brodniewska
-
0
Toksyna botulinowa (botoks) – czym jest, jakie ma właściwości i zastosowanie?

Toksyna botulinowa z roku na rok zyskuje coraz większą popularność. Stosowana jest nie tylko w medycynie estetycznej, ale również w ortopedii, okulistyce czy neurologii. Działanie toksyny botulinowej jest miejscowe i odwracalne, jednak wielu osobom poprawia ona jakość życia i wygląd. Poznaj jej właściwości i sposoby zastosowania.

 Z tego artykułu dowiesz się:

  • Czym jest toksyna botulinowa?
  • Jakie ma zastosowanie w medycynie i estetyce?
  • Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna?

Spis treści:

  1. Czym jest toksyna botulinowa?
  2. Toksyna botulinowa, botoks a jad kiełbasiany – czym się różnią?
  3. Jak działa botoks?
  4. Zastosowanie toksyny botulinowej – medycyna i estetyka
  5. Czy botoks jest bezpieczny?
  6. Toksyna botulinowa (botoks): odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Czym jest toksyna botulinowa?

Toksyna botulinowa (inaczej jad kiełbasiany) to egzotoksyna wytwarzana przez bakterie z gatunku  Clostridium botulinum. Jest neurotoksyną, która blokuje połączenia nerwowo-mięśniowe, przez co mięsień przez określony czas jest rozluźniony. Istnieje kilka rodzajów botoksu oznaczonych od A do G, z czego najczęściej jest stosowana toksyna botulinowa typu A. Jest ona wykorzystywana zarówno w medycynie estetycznej do poprawy wyglądu, jak i innych działach medycyny w celu leczenia konkretnych schorzeń.

Toksyna botulinowa, botoks a jad kiełbasiany – czym się różnią?

Wszystkie te pojęcia często są stosowane zamiennie, jednak nie do końca oznaczają to samo. Toksyna botulinowa jest produkowana przez laseczki jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum). Jest substancją, która sama w sobie jest silnie działającą trucizną. Jad kiełbasiany to nazwa potoczna dla toksyny botulinowej. Zatrucie nim jest niebezpieczne i może prowadzić do niewydolności oddechowej, a w konsekwencji do śmierci. Jadem kiełbasianym można się zatruć we własnym domu. Pojawia się on w produktach mięsnych, które są niewłaściwie przechowywane lub poddawane obróbce termicznej.

Jak wygląda jad kiełbasiany? Początkowo, jego zapach, wygląd czy smak często nie odbiega od produktów spożywczych nadających się do spożycia. Z czasem może on jednak tworzyć na powierzchni mięsa plamy w kolorze szarym lub niebieskim, a także ma śliską powierzchnię.

>> Przeczytaj także: Botulizm (zatrucie jadem kiełbasianym) – objawy, przyczyny i profilaktyka

Z kolei botoks (Botox, BTX) to popularna nazwa handlowa preparatu wykorzystywanego w medycynie estetycznej, neurologii, urologii czy innych dziedzinach. Czy zatem botoks to jad kiełbasiany? Jest to duże uproszczenie, jednak w języku potocznym są one stosowane zamiennie. Warto jednak używać nazwy toksyna botulinowa, zwłaszcza jeśli jest używana w nawiązaniu do zagadnień medycznych.  

Jak działa botoks?

Toksyna botulinowa blokuje uwalnianie acetylocholiny na poziomie połączeń nerwowo-szkieletowych w miejscu podania. W ten sposób dochodzi do zahamowania działania impulsów nerwowych. Jest to proces odwracalny. Porażony w ten sposób mięsień potrzebuje czasu, aby odbudować nowy system połączeń nerwowych i przywrócić przekazywanie impulsów. Efekt działania toksyny nie jest jednak natychmiastowy. Zaczyna się pojawiać po kilku dniach od podania, a ostateczny rezultat jest widoczny po 2-6 tygodni. Efekt botoksu utrzymuje się do przez 2-4 miesiące, jednak jest to kwestią bardzo indywidualną.

Zastosowanie toksyny botulinowej – medycyna i estetyka

Zastosowanie toksyny botulinowej jest wielokierunkowe i można ją znaleźć w wielu gałęziach medycyny i estetyki. W rutynowej praktyce medycznej wykorzystywane są dwa podtypy toksyny botulinowej: A i B. Są one wykorzystywane w leczeniu różnych schorzeń czy poprawie wyglądu.

Medycyna estetyczna

Z roku na rok coraz większą popularnością cieszy się stosowanie botoksu w medycynie estetycznej. Celem zabiegu jest korekcja zmarszczek mimicznych, głównie na czole, kurzych łapek wokół oczu, zmarszczek wokół ust czy linii marionetki. Za pomocą neurotoksyny można także niwelować uśmiech dziąsłowy, a także korygować mięsień szeroki szyi. Botoks jest pomocny w łagodzeniu rysów twarzy i likwidacji asymetrii.

Zastosowanie lecznicze

Toksyna botulinowa pierwotnie była stosowana w okulistyce, do leczenia zeza. Z czasem Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FAD) wydała pozwolenie na stosowanie botoksu również w dziedzinach medycyny jak:

  • Neurologia (m.in. dystonie, połowiczy kurcz twarzy, zespół krokodylich łez, nadmierna potliwość, bóle mięśniowe, migrena, ból neuropatyczny, bóle fantomowe, zespół Reynauda);
  • Urologia (m.in. nietrzymanie moczu, kurcz mięśni dna miednicy, łagodny przerost gruczołu krokowego);
  • Otolaryngologia (m.in. blokada głośni, przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa),
  • Pediatria (mózgowe porażenie dziecięce);
  • Gastroenterologia (m.in. achalazja przełyku, choroba Hirschprunga, kurcze zwieracza Oddiego, gastropareza, szczeliny odbytu);
  • Ortopedia (dynamiczna stopa końsko-szpotawa).

W leczeniu tych schorzeń najczęściej jest wykorzystywana toksyna botulinowa A. W Polsce neurotoksyna B ma jedno wskazanie – leczenie dystonii szyjnej u dorosłych.

Czy botoks jest bezpieczny?

Botoks jest przebadaną substancją, stosowaną w niewielkich dawkach. Umiejętnie przeprowadzony zabieg, przez osobę z kwalifikacjami minimalizuje ryzyko pojawienia się działań niepożądanych. Nie da się ich jednak całkowicie wykluczyć. Neurotoksyna może spowodować zwiększone drżenie mięśni, wysypkę, reakcje mięśniowe, dysfagię czy suchość w jamie ustnej. Niekiedy występuje miejscowa reakcja w postaci opadania powiek.

Nie zmienia to jednak faktu, że toksyna botulinowa jest innowacyjnym lekiem mającym zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny. Stosowana odpowiedzialnie może poprawić jakość życia.

Toksyna botulinowa (botoks): odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Wśród wielu osób często pojawiają się pytania, czy botoks jest szkodliwy, jak wygląda jad kiełbasiany czy jest on bezpieczny. Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.

Czy botoks jest rakotwórczy?

Botoks jest dobrze przebadaną substancją, bezpieczną dla zdrowia. Nie ma doniesień na to, że jest on rakotwórczy. Jego działanie jest miejscowe i odwracalne, jednak zabieg powinien być przeprowadzony przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach.

Jak działa toksyna botulinowa?

Toksyna botulinowa blokuje sygnały nerwowe wysyłane do mięśni, powodując paraliż lub rozluźnienie. To działanie jest przejściowe. Botoks wstrzykiwany jest w konkretne miejsca, zapobiegając skurczom mięśni i wygładzając skórę, a także lecząc konkretne schorzenia.

Czy toksyna botulinowa jest szkodliwa?

Toksyna botulinowa uważana jest za bezpieczną substancję, o ile jest stosowana zgodnie z przeznaczeniem i zaleceniami. W medycynie wykorzystywane są jej niewielkie dawki, aplikowane lokalnie. Należy jednak pamiętać, że nieumiejętne stosowanie botoksu może nieść za sobą poważne konsekwencje.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. M. Drożdżyńska, I. Sobieraj-Garbiak, A. Chlasta, M. Jastrzębska, Toksyna botulinowa i jej zastosowanie w medycynie „Diagnostyka Laboratoryjna”, 2015; 51(2), s. 139-146.
  2. J.S. Dover, M. Alam, Dermatologia kosmetyczna [w] A. Carruthers, J. Carruthers, Toksyna botulinowa, red. A. Ignaciuk, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
  3. A. Kozioł, N. Werwińska, Toksyna botulinowa – zastosowanie w zabiegach estetycznych i w medycynie „Kosmetologia Estetyczna”, 4/2019, vol 8., s. 495-498.

Problemy z koncentracją, z czego mogą wynikać i jak znaleźć przyczynę?  

Agnieszka Kościelniak
-
0
Problemy z koncentracją, z czego mogą wynikać i jak znaleźć przyczynę?  

Koncentracja to zdolność skupiania uwagi na jednym zadaniu przez określony czas. O ile każdemu zdarza się czasem zdekoncentrować, przewlekłe problemy z koncentracją mogą utrudniać naukę, pracę, a nawet codzienne funkcjonowanie. Problemy z koncentracją i skupieniem mogą wynikać ze zmęczenia lub stresu, ale czasem bywają sygnałem zaburzeń wymagających diagnostyki. Poniższy artykuł wyjaśnia, jakie są najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją, kiedy mogą świadczyć o chorobie oraz jakie badania należy wykonać, by znaleźć źródło trudności

Z tego artykułu dowiesz się:

  • jakie są najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją,   
  • jak wiek wpływa na zdolność skupienia i czym różnią się problemy z koncentracją u dziecka i u dorosłych,
  • jakie choroby mogą powodować kłopoty z pamięcią i koncentracją,
  • jakie badania warto wykonać przy długotrwałych problemach,
  • jak w praktyce poprawić koncentrację.

Spis treści:

  1. Najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją
  2. Problemy z koncentracją a wiek
  3. Problemy z pamięcią i koncentracją – kiedy są objawem choroby?
  4. Problemy z pamięcią i koncentracją – jakie badania wykonać?
  5. Jak poprawić koncentrację?
  6. Problemy z koncentracją: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją

Problemy z koncentracją to trudności w utrzymaniu uwagi na danym zadaniu przez odpowiedni czas. Mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Problemy ze skupieniem mają różne przyczyny, począwszy od czynników psychicznych i neurologicznych po choroby czy niedobory substancji odżywczych. Z tego powodu znalezienie źródła problemu jest kluczowe dla skutecznej terapii.

Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (12 badań) banerek

Jak rozpoznać problemy z koncentracją? Objawy u dzieci to przede wszystkim rozkojarzenie podczas lekcji, trudności w utrzymaniu uwagi na zadaniu czy częste przerywanie pracy. Dorośli wymieniają natomiast trudności w skupieniu się na pracy, rozproszenie uwagi oraz problemy z pamięcią.

Problemy z pamięcią i koncentracją bardzo często pojawiają się w wyniku przeciążenia obowiązkami i brakiem snu. Przewlekły stres i niedobór odpoczynku prowadzą do osłabienia zdolności poznawczych, co przekłada się na trudności w zapamiętywaniu i skupieniu. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z tego, że problemy z koncentracją mogą być związane także z nawykami żywieniowymi: niedobory witamin z grupy B, żelaza czy magnezu także mogą obniżyć sprawność układu nerwowego. Przyczyna problemów z koncentracją może wiązać się również z przechorowaniem COVID-19: tzw. „mgła mózgowa” objawia się problemami z pamięcią, uwagą i koncentracją. Objawy neurologiczne po przechorowaniu utrzymują się nawet przez kilka miesięcy.

Pakiet stres (12 badań) banerek

Inne przyczyny problemów z koncentracją to:

  • nieustanny dostęp do bodźców, nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych,
  • brak aktywności fizycznej i higieny snu,
  • nadużywanie alkoholu i innych używek,
  • choroby psychiczne, m.in. depresja i zaburzenia lękowe.

O ile krótki epizod trudności z koncentracją nie musi być niepokojący, przewlekle występujące objawy zdecydowanie wymagają uwagi i dalszego działania. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i osób dorosłych.

Pakiet ciągłe zmęczenie mężczyzna (12 badań) banerek

Problemy z koncentracją a wiek

Wiek jednostki wpływa na zdolność skupienia i tempo przetwarzania informacji. Problemy z koncentracją u dziecka mogą wynikać między innymi z niedojrzałości układu nerwowego, a u osób dorosłych – z przeciążenia obowiązkami i zmęczenia. U osób starszych pojawia się dodatkowo naturalne spowolnienie procesów poznawczych oraz problemy wynikające z chorób neurodegeneracyjnych.

Problemy z koncentracją u dziecka

Problemy ze skupieniem u dziecka często diagnozowane są zwłaszcza w wieku szkolnym: rodzice i nauczyciele zauważają, że dziecko ma problem ze skoncentrowaniem się na lekcji czy zadaniu domowym. Problemy z pamięcią i koncentracją w młodym wieku mogą wynikać z trudności adaptacyjnych i przewlekłego stresu (np. szkolnego), niedoboru  snu i witamin z grupy B czy też z powodu nadmiaru bodźców (smartfony, tablety). Przyczyną mogą być również zaburzenia neurorozwojowe, takie jak ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, a także trudności emocjonalne i środowiskowe. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy obserwować ich natężenie oraz zadbać o diagnozę, która jest pierwszym krokiem do skutecznego leczenia.

Problemy z koncentracją u dorosłych

Problemy z koncentracją i pamięcią u dorosłych pojawiają się zwykle przy nadmiarze stresu, pracy pod presją czasu czy bezsenności. Mogą wynikać także z zaburzeń hormonalnych (np. niedoczynności tarczycy, insulinooporności, zmian hormonalnych związanych z okresem okołomenopauzalnym), a nawet braku aktywności fizycznej czy niewłaściwej diety.Trudności ze skupieniem mogą być również spowodowane przez depresję, zaburzenia lękowe czy chorobę afektywną dwubiegunową. Jeśli chodzi o problemy z koncentracją u dorosłych w starszym wieku, mogą być one wczesnym sygnałem zaburzeń otępiennych. Szczególną uwagę należy zwrócić na nagłą i długotrwałą utratę koncentracji, która zdecydowanie wymaga diagnostyki medycznej.

>> Zobacz też: Insulinooporność – jakie są jej objawy i przyczyny? Diagnostyka i leczenie

Problemy z pamięcią i koncentracją – kiedy są objawem choroby?

Problemy z koncentracją i skupieniem, choć mogą wynikać z przepracowania czy przemęczenia, niekiedy mają także poważniejsze podłoże. To sygnał ostrzegawczy i może świadczyć zarówno o chorobach przewlekłych, jak i niedoborach żywieniowych. Najczęściej diagnozowane schorzenia to choroby tarczycy, cukrzyca, stany depresyjne oraz choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera. Na problemy z pamięcią i koncentracją w młodym wieku oraz u dorosłych mogą wpływać także niedobory podstawowych składników odżywczych – żelaza, witaminy B12 czy witaminy D.

>> Przeczytaj także: Niedobór witaminy B12 – objawy, przyczyny, badania

Problemy z pamięcią i koncentracją – jakie badania wykonać?

Jeśli pomimo wypoczynku i zadbania o higienę snu oraz ograniczenia czasu spędzanego przed ekranami nadal utrzymują się problemy z pamięcią i koncentracją, zdecydowanie należy odwiedzić lekarza i  wykonać dodatkowe badania – zarówno laboratoryjne, jak i ocenę stanu psychicznego. Podstawowe badania wykonywane w przypadku problemów ze skupieniem to morfologia krwi, poziom glukozy, badanie poziomu żelaza i ferrytyny, witaminy B12, witaminy D, a także ocena hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4). Możesz zdecydować się również na zbadanie poziomu homocysteiny, która jest związana z zaburzeniami metabolicznymi, ale również z ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych. Wyniki badań sprawią, że lekarz będzie mógł ustalić przyczynę problemów i zadecydować o rozpoczęciu odpowiedniego leczenia.

Jak poprawić koncentrację?

Leczenie problemów z koncentracją zależy od przyczyny. W przypadku stwierdzenia niedoborów witamin i minerałów wskazana może być suplementacja i zmiana diety. W przypadku zaburzeń psychicznych pomocna będzie psychoterapia i leczenie farmakologiczne. Niezależnie od tego, czy problemy z koncentracją są spowodowane czynnikami medycznymi, czy też występują przejściowo, możesz wprowadzić codzienne nawyki wspierające pracę mózgu. Najważniejsze zalecenia to:

  • regularny sen i higiena snu (stałe godziny zasypiania, odstawienie telefonu przed snem),
  • regularna aktywność fizyczna,
  • zbilansowana dieta,
  • techniki relaksacyjne, np. ćwiczenia oddechowe,
  • planowanie dnia i przerw w pracy.

Pamiętaj, że jeśli problemy z koncentracją utrzymują się mimo zmiany trybu życia, należy skonsultować się z lekarzem.

Problemy z koncentracją: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)

Do jakiego lekarza z problemami z koncentracją?

Na początku należy udać się do lekarza rodzinnego, który zleci podstawowe badania. W celu dalszej diagnostyki i leczenia może on skierować pacjenta do specjalisty – neurologa, endokrynologa, psychiatry lub psychologa.

Jakie badania zrobić przy braku koncentracji?

Podstawą są badania krwi (morfologia, hormony tarczycy, poziom witamin), a także testy psychologiczne oceniające procesy poznawcze.

Jak leczyć utratę koncentracji?

Leczenie zależy od przyczyny – może obejmować suplementację, farmakoterapię, psychoterapię lub zmianę stylu życia.

Jakie są metody na poprawę koncentracji?

Sen, zdrowa dieta, regularny ruch, a także ćwiczenia poznawcze i techniki redukcji stresu.

Problemy z koncentracją mogą mieć wiele przyczyn – od stresu i zmęczenia, po poważne choroby neurologiczne i metaboliczne. Należy pamiętać o regularnym odpoczynku, aktywności fizycznej i diecie, ale w razie długotrwałych objawów konieczna jest diagnostyka i leczenie. Podstawowe badania krwi może zlecić lekarz rodzinny – na podstawie wyników podejmie decyzję o dalszej diagnozie lub leczeniu.

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Bibliografia

  1. Chmiela T., Dobrakowski P., Łabuz-Roszak B., Gorzkowska A. (2023). Diagnostyka zaburzeń poznawczych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce. Psychiatria Polska, 57(1), 65–77.
  2. Dyrla-Mularczyk K., Giemza-Urbanowicz W. (2019). Wpływ aktywności fizycznej na funkcjonowanie układu nerwowego i procesy poznawcze – przegląd badań. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 14(3–4), 84–91.
  3. Klimova B., Valis M., Kuca K. (2017). Cognitive decline in normal aging and its prevention: a review on non-pharmacological lifestyle strategies. Clinical Interventions in Aging, 12, 903–910. https://doi.org/10.2147/CIA.S132963.
  4. Kmieć P., Sworczak K. (2017). Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Medycyny Rodzinnej, 11(1), 10–15. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/51249
  5. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. (2025, 18 marca). Styl życia dobry dla mózgu. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/styl-zycia-dobry-dla-mozgu/.
  6. Synapse. (2020). Attention and concentration problems [PDF]. https://synapse.org.au/wp-content/uploads/2020/02/2.2.1.1-Attention-and-Concentration-Problems.pdf.
  7. Wichlińska-Lipka M., Nyka W. M. (2008). Rola homocysteiny w patogenezie chorób układu nerwowego. Forum Medycyny Rodzinnej, 2(4), 292–297.
  8. Przybylak M., Grabowski J., Bidzan L. (2021). Wpływ zaburzeń sekrecji hormonów tarczycy na funkcje poznawcze. Psychiatria Polska, 55(2), 309–321.
  9. Stępniak A., Kot K., Witczak M., Kondracka B., Bojar I. (2013). Spożycie witamin z grupy B a funkcje poznawcze kobiet po menopauzie. Przegląd Menopauzalny, 6, 464–471.
  10. Talarowska M., Florkowski A., Orzechowska A., Wysokiński A., Zboralski K. (2008). Funkcjonowanie poznawcze chorych na cukrzycę typu 1 i 2. Diabetologia Praktyczna, 9(5).
  11. Akademia NFZ. (n.d.). 8 tygodni do zdrowia po COVID-19. https://akademia.nfz.gov.pl/8-tygodni-do-zdrowia-po-covid-19/.
  12. MP.pl. Leczenie zaburzeń pamięci, uwagi i koncentracji. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/lista/105922,leczenie-zaburzen-pamieci-uwagi-i-koncentracji.

Monocytoza – czym jest? Objawy, przyczyny i diagnostyka

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Monocytoza – czym jest? Objawy, przyczyny i diagnostyka

Monocytoza to zwiększona liczba monocytów we krwi, obserwowana w badaniu morfologii z rozmazem. Choć często jest zjawiskiem przemijającym, czasem może sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne. W tym artykule omawiamy, co oznacza podwyższony poziom monocytów, jakie mogą być jego przyczyny i kiedy warto skonsultować wyniki z lekarzem. Sprawdź, czy monocytoza w Twoim przypadku wymaga dalszej diagnostyki.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Czym jest monocytoza i kiedy mówi się o jej przewlekłej postaci.
  • Jakie objawy i przyczyny mogą jej towarzyszyć.
  • Kiedy monocytoza u dziecka wymaga dalszej diagnostyki.
  • Jak wygląda rozpoznanie i leczenie.

Spis treści:

  1. Co to jest monocytoza?
  2. Jakie są objawy monocytozy?
  3. Przyczyny monocytozy
  4. Kiedy mówimy o przewlekłej monocytozie?
  5. Monocytoza u dziecka – możliwe przyczyny i postępowanie
  6. Diagnostyka i leczenie monocytozy
  7. FAQ. Monocytoza – często zadawane pytania
  8. Monocytoza – podsumowanie najważniejszych informacji

Co to jest monocytoza?

Monocytoza to stan, w którym liczba monocytów – jednego z typów białych krwinek odpowiedzialnych za reakcję odpornościową – przekracza górną granicę normy w badaniu morfologii krwi z rozmazem. Za wartości referencyjne najczęściej przyjmuje się 200–800/μl (0,2–0,8 G/l) lub 2–8%, choć mogą one nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium. Monocytoza sama w sobie nie jest chorobą – stanowi jedynie objaw, który może wskazywać m.in. na infekcję, stan zapalny, chorobę autoimmunologiczną lub nowotworową.

Morfologia banerek

>> Przeczytaj również: Co to są niedojrzałe granulocyty i o czym świadczą?

Jakie są objawy monocytozy?

Monocytoza zwykle nie daje objawów i wykrywana jest przypadkowo w rutynowej morfologii krwi. Jeśli jednak pojawiają się dolegliwości, są one związane z chorobą podstawową, która ten stan wywołała. Objawy mogą być różne i zależne od kontekstu klinicznego, a najczęściej obejmują:

  • przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
  • stany podgorączkowe lub gorączkę,
  • bóle mięśniowo-stawowe,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • utratę apetytu lub masy ciała.

W zależności od przyczyny mogą też wystąpić objawy infekcyjne lub ogólnoustrojowe. Ich obecność powinna skłonić do dalszej diagnostyki.

Przyczyny monocytozy

Monocytoza może występować w przebiegu wielu różnych stanów klinicznych. Najczęściej wiąże się z odpowiedzią immunologiczną organizmu – np. na infekcję, przewlekły stan zapalny lub zaburzenia układu krwiotwórczego.

Grupa przyczynPrzykłady
Infekcyjne• gruźlica • kiła • mononukleoza zakaźna • zapalenie wsierdzia • malaria • infekcje grzybicze
Zapalne i autoimmunologiczne• RZS • toczeń rumieniowaty układowy • sarkoidoza • nieswoiste zapalenia jelit
Hematologiczne i nowotworowe• przewlekła białaczka mielomonocytowa • chłoniaki • zespoły mielodysplastyczne
Inne• regeneracja po infekcji • stan po splenektomii • reakcje polekowe (np. po glikokortykosteroidach)

Kiedy mówimy o przewlekłej monocytozie?

O przewlekłej monocytozie mówimy, gdy podwyższony poziom monocytów utrzymuje się przez ponad 3 miesiące. Taki wynik wymaga dokładniejszej oceny, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu inne nieprawidłowości w morfologii, podwyższone CRP/OB lub objawy ogólne, takie jak gorączka, chudnięcie czy nocne poty.

W takich przypadkach konieczna może być poszerzona diagnostyka, w tym badania laboratoryjne i konsultacja hematologiczna, by wykluczyć choroby układu krwiotwórczego lub przewlekłe stany zapalne.

Monocytoza u dziecka – możliwe przyczyny i postępowanie

Monocytoza u dzieci jest dość częsta – szczególnie w okresie intensywnego dojrzewania układu odpornościowego. Może towarzyszyć łagodnym infekcjom lub stanowić fizjologiczną reakcję organizmu.

Najczęstsze przyczyny to:

  • infekcje wirusowe – np. EBV, CMV, ospa wietrzna,
  • infekcje bakteryjne – np. krztusiec, płonica,
  • zdrowienie po neutropenii – np. po infekcjach wirusowych,
  • początek chorób autoimmunologicznych – np. toczeń, nieswoiste choroby zapalne jelit,
  • rzadziej – choroby hematologiczne, przy współistniejących innych nieprawidłowościach.

Bez objawów alarmowych zwykle wystarcza kontrolna morfologia po 2–3 tygodniach. Utrzymujące się nieprawidłowości lub objawy kliniczne są wskazaniem do dalszej diagnostyki.

Diagnostyka i leczenie monocytozy

Rozpoznanie opiera się na morfologii krwi z rozmazem automatycznym i ręcznym. W razie potrzeby lekarz może zlecić:

  • CRP, OB,
  • testy serologiczne (EBV, CMV, HIV),
  • badania autoimmunologiczne (ANA, RF),
  • W przypadku przewlekłej monocytozy lub innych odchyleń może być potrzebna konsultacja hematologiczna. Leczenie zależy od przyczyny – może obejmować terapię przeciwinfekcyjną, immunosupresyjną lub onkologiczną. W łagodnych przypadkach wystarczy obserwacja. 
    inne testy zgodne z objawami.

>> Zobacz również: Co to są niedojrzałe granulocyty i o czym świadczą?

FAQ. Monocytoza – często zadawane pytania

Monocytoza – co to oznacza w morfologii krwi?

Monocytoza oznacza wzrost liczby monocytów we krwi powyżej górnej granicy normy laboratoryjnej.

Co najczęściej powoduje podwyższony poziom monocytów?

Najczęstsze przyczyny to infekcje, stany zapalne, choroby autoimmunologiczne i – rzadziej – nowotwory układu krwiotwórczego.

Czym różni się przewlekła monocytoza od przejściowej?

Przewlekła trwa ponad 3 miesiące i może wskazywać na chorobę. Przejściowa zwykle ustępuje po infekcji.

Czy monocytoza u dziecka zawsze wymaga leczenia?

Nie – u dzieci monocytoza często ma charakter łagodny i przejściowy. W wielu przypadkach wystarczy obserwacja i powtórzenie morfologii po kilku tygodniach.

Jakie badania zrobić, gdy wynik morfologii wskazuje na monocytozę?

Rozmaz ręczny, wskaźniki stanu zapalnego (CRP, OB), testy serologiczne i – w razie potrzeby – badania w kierunku chorób autoimmunologicznych.

Na czym polega leczenie monocytozy?

Leczenie polega na usunięciu przyczyny podwyższonego poziomu monocytów – może to być infekcja, choroba autoimmunologiczna lub nowotwór.

Czy monocytoza zawsze oznacza chorobę nowotworową?

Nie – najczęściej monocytoza ma łagodne przyczyny, takie jak infekcja lub stan zapalny. Nowotwory są rzadką, ale poważną przyczyną.

Monocytoza – podsumowanie najważniejszych informacji

  • Monocytoza oznacza zwiększoną liczbę monocytów we krwi.
  • Może występować przejściowo, np. po infekcji, lub przewlekle – jako objaw choroby.
  • Wymaga interpretacji w kontekście objawów i innych parametrów morfologii.
  • U dzieci najczęściej ma charakter łagodny.
  • Leczenie zależy od przyczyny, a nie od samej liczby monocytów.

Bibliografia

  1. Angelika Janowicz. Monocyty – czym są? Co oznacza podwyższony lub obniżony poziom? ALAB Laboratoria.
  2. Michniacki TF, Walkovich KJ. Leukocytosis. In: Nelson Textbook of Pediatrics. 21st ed.
  3. Nasr MR, Hutchison RE. Leukocytic Disorders. In: Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 23rd ed.
  4. Salamonowicz M. O czym świadczy zwiększenie odsetka monocytów krwi obwodowej? mp.pl, 500 pytań z pediatrii.

Szmery w sercu – czym mogą być spowodowane? Czy są powodem do niepokoju?

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Szmery w sercu – czym mogą być spowodowane? Czy są powodem do niepokoju?

Podczas badania lekarz może usłyszeć dodatkowe dźwięki w sercu – tzw. szmery. Często są one nieszkodliwe, ale czasem bywają pierwszym sygnałem choroby serca. W tym artykule wyjaśniamy, co może oznaczać obecność szmeru, jakie są jego przyczyny i kiedy warto wykonać dodatkowe badania.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • czym są szmery serca i jak powstają;
  • jakie są najczęstsze przyczyny szmerów u dorosłych;
  • jak odróżnić szmer fizjologiczny od patologicznego;
  • kiedy szmer może być objawem poważnej wady serca;
  • jakie badania pomagają w diagnostyce i czy szmer się „leczy”.

Spis treści:

  1. Czym są szmery w sercu?
  2. Skąd się biorą szmery w sercu?
  3. Co oznaczają szmery w sercu?
  4. Czy szmery w sercu są groźne?
  5. Szmery w sercu – jakie badania wykonać?
  6. Jak leczyć szmery w sercu?
  7. Podsumowanie – najważniejsze informacje

Czym są szmery w sercu?

Szmery sercowe to dodatkowe dźwięki słyszane przez lekarza podczas osłuchiwania klatki piersiowej. Powstają, gdy przepływ krwi w sercu jest zaburzony i staje się „burzliwy” – zamiast płynąć spokojnie, powoduje drgania słyszalne jako charakterystyczny dźwięk.

W zależności od momentu, w którym szmer się pojawia, można je podzielić na:

  • skurczowe – pojawiają się podczas skurczu serca; często mają charakter niewinny;
  • rozkurczowe – słyszalne, gdy serce się rozluźnia; wymagają zawsze dokładnej diagnostyki;
  • ciągłe – trwają przez cały cykl pracy serca; zwykle związane są z nieprawidłowym przepływem między naczyniami lub jamami serca.

Taki podział pomaga lekarzowi wstępnie ocenić, czy szmer może być zjawiskiem fizjologicznym, czy raczej objawem choroby serca.

>> Zobacz również: Niewydolność serca – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie

Skąd się biorą szmery w sercu?

Szmery pojawiają się, gdy przepływ krwi w obrębie serca lub naczyń nie jest prawidłowy. Może to wynikać z różnych przyczyn – od całkowicie łagodnych po związane z chorobami układu krążenia. Oto najczęstsze z nich:

  • Zwiększony przepływ krwi – np. w ciąży, gorączce, nadczynności tarczycy czy niedokrwistości. Serce pracuje wtedy szybciej, a większa ilość krwi może wywołać niewinny szmer.
  • Zwężenie zastawek – najczęściej aortalnej lub mitralnej; krew przeciska się przez zwężone ujście, co powoduje charakterystyczny dźwięk.
  • Niedomykalność zastawek – np. mitralnej lub aortalnej; krew cofa się do jam serca, co może prowadzić do ich przeciążenia i powiększenia.
  • Ubytki w przegrodach serca – pomiędzy komorami lub przedsionkami; powodują nieprawidłowy przepływ krwi między jamami.
  • Wady dużych naczyń – np. przetrwały przewód tętniczy lub tętniaki mogą zaburzać przepływ i wywoływać szmery.

Zrozumienie przyczyny szmeru jest kluczowe – od tego zależy dalsze postępowanie.

Co oznaczają szmery w sercu?

Szmery dzielimy na niewinne i patologiczne – różnią się m.in. brzmieniem, czasem trwania i obecnością objawów. Nie każdy szmer wskazuje na chorobę, ale niektóre wymagają dokładnej oceny.

  • Niewinne (fizjologiczne) – występują u osób zdrowych, np. dzieci, młodych dorosłych lub sportowców. Są zwykle ciche, krótkie, pojawiają się w określonych sytuacjach (gorączka, stres, ciąża) i nie towarzyszą im objawy choroby serca.
  • Patologiczne – mogą wskazywać na chorobę, np. wadę zastawki, ubytek przegrody czy zapalenie wsierdzia. Są głośniejsze, bardziej złożone, mogą promieniować (np. do szyi) i często towarzyszą im objawy takie jak duszność, kołatanie serca, omdlenia czy obrzęki.
Każdy szmer rozkurczowy, ciągły lub nowo wykryty u osoby dorosłej – zwłaszcza z objawami takimi jak zmęczenie, duszność czy obrzęki – powinien zostać skonsultowany z lekarzem i wymaga dalszej diagnostyki. 

Czy szmery w sercu są groźne?

Nie każdy szmer w sercu oznacza chorobę i nie zawsze jest powodem do niepokoju. Wiele z nich ma charakter niewinny i nie wymaga leczenia – wystarczy regularna kontrola u lekarza.

Zdarza się jednak, że szmer jest pierwszym objawem poważniejszego schorzenia kardiologicznego, takiego jak:

  • zwężenie zastawki aortalnej,
  • niedomykalność zastawki mitralnej,
  • ubytek przegrody międzykomorowej,
  • przetrwały przewód tętniczy,
  • infekcyjne zapalenie wsierdzia,
  • kardiomiopatia przerostowa.

Charakter szmeru nie zawsze odpowiada stopniowi zaawansowania wady – dlatego samo osłuchiwanie nie wystarcza, by postawić diagnozę. Konieczne są badania dodatkowe, przede wszystkim echo serca.

>> Przeczytaj również: Arytmia serca – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Szmery w sercu – jakie badania wykonać?

Jeśli lekarz podejrzewa, że szmer w sercu może mieć związek z chorobą, zleca odpowiednie badania. Najczęściej są to:

  • Echo serca (echokardiografia) – podstawowe badanie oceniające zastawki, przepływ krwi i budowę serca.
  • EKG – pozwala ocenić rytm serca i ewentualne zaburzenia przewodzenia.
  • RTG klatki piersiowej – może pokazać powiększenie sylwetki serca lub zastój w płucach.
  • Badania krwi – obejmują podstawową morfologię (pozwala wykryć m.in. niedokrwistość), oznaczenie hormonów tarczycy (np. TSH, FT4), które mogą wpływać na pracę serca, oraz poziom NT-proBNP – białka zwiększającego się w przypadku niewydolności serca.
Pakiet sercowy (10 badań) banerek

W razie potrzeby wykonuje się także Holter EKG, test wysiłkowy, echo przezprzełykowe lub rezonans serca.

Jak leczyć szmery w sercu?

Szmery w sercu to objaw – dlatego leczenie zawsze dotyczy ich przyczyny, a nie samego dźwięku. Postępowanie zależy od tego, co je wywołuje i czy wiąże się to z chorobą.

W zależności od przyczyny lekarz może zaproponować:

  • Obserwację – przy szmerach niewinnych wystarczą regularne kontrole.
  • Leczenie choroby podstawowej – np. niedokrwistości czy nadczynności tarczycy.
  • Leczenie farmakologiczne lub operacyjne – w przypadku wad zastawek, ubytków lub innych zmian strukturalnych.
  • Profilaktykę infekcyjną i antybiotykoterapię – np. przy zapaleniu wsierdzia.

Leczenie ustala kardiolog na podstawie wyników badań, stanu zdrowia pacjenta i ryzyka powikłań.

Podsumowanie – najważniejsze informacje

  • Szmery to dodatkowe dźwięki – czasem niewinne, a czasem związane z chorobą serca.
  • Najczęstsze przyczyny to wady zastawek, ubytki w sercu lub choroby ogólne.
  • Szmery dzielimy na niewinne i patologiczne – tylko niektóre wymagają leczenia.
  • Echo serca to podstawowe badanie pozwalające ocenić źródło szmeru.
  • Leczenie zależy od przyczyny – wszystkie szmery warto skonsultować z lekarzem.

Bibliografia

  1. Meyer, T. E. (2024). Auscultation of diastolic and continuous murmurs in adults. UpToDate.
  2. Meyer, T. E. (2024). Auscultation of cardiac murmurs in adults: General concepts and systolic murmurs. UpToDate.
  3. Szczeklik, W., Imiela, A., Leśniak, W. (2024). Interna Szczeklika – mały podręcznik, Medycyna Praktyczna; mp.pl/interna

Badania po antybiotyku – kiedy i jakie wykonać?

Kacper Staniszewski
-
0
Badania po antybiotyku – kiedy i jakie wykonać?

Antybiotyki pozostają jednym z fundamentów terapii zakażeń bakteryjnych. Choć skutecznie zwalczają infekcję, ich działanie nie kończy się wraz z ostatnią dawką. Po antybiotykoterapii organizm potrzebuje czasu na regenerację, odbudowę naturalnej mikrobioty, stabilizację pracy wątroby i nerek, a niekiedy także odnowę układu krwiotwórczego. W tym okresie warto zastanowić się, czy i jakie badania laboratoryjne wykonać, aby ocenić, czy leczenie przebiegło bez powikłań i czy organizm wrócił do równowagi. Prawidłowo dobrane badania pozwalają wychwycić ewentualne działania niepożądane antybiotyku, potwierdzić ustąpienie infekcji i monitorować funkcję narządów narażonych na obciążenie farmakologiczne.

Kluczowe informacje:
– nie każde leczenie antybiotykiem wymaga badań kontrolnych, ale przy dłuższej terapii, leczeniu dożylnym lub u osób z chorobami przewlekłymi są one wskazane.
– najlepszy moment na badania krwi to 7–14 dni po zakończeniu kuracji, gdy wyniki nie są już zniekształcone przez infekcję lub działanie leku.
– morfologia krwi, próby wątrobowe i kreatynina to podstawowy zestaw kontrolny po antybiotykoterapii.
– antybiotyki mogą czasowo wpływać na liczbę leukocytów, płytek krwi i parametry biochemiczne, szczególnie wątroby i nerek.
– utrzymujące się nieprawidłowości po leczeniu wymagają konsultacji z lekarzem i ewentualnych badań pogłębionych (np. immunologicznych, mikrobiologicznych).

Spis treści:

  1. Antybiotyki – na co pomagają?
  2. Badanie krwi po antybiotyku: czy jest ono konieczne?
  3. Badania krwi po antybiotyku: kiedy je wykonać?
  4. Antybiotyk a badania krwi: które wykonać?
  5. Antybiotykoterapia a badania krwi: najczęstsze pytania (FAQ)
  6. Antybiotyk a badanie krwi: podsumowanie informacji

Antybiotyki – na co pomagają?

Antybiotyki to leki opracowane z myślą o zwalczaniu zakażeń bakteryjnych. Ich działanie polega na hamowaniu kluczowych procesów życiowych bakterii, takich jak np. synteza ściany komórkowej, produkcja białek czy replikacja DNA, co prowadzi do zahamowania wzrostu drobnoustrojów lub ich obumarcia. To właśnie dlatego antybiotyki działają selektywnie – są skutecznie wobec bakterii, ale nie przeciwko wirusom. W przypadku infekcji wirusowych, takich jak grypa czy COVID-19, stosowanie antybiotyku nie tylko jest zbędne, ale może przynieść więcej szkody niż pożytku.

Nadmierne i nieuzasadnione stosowanie antybiotyków prowadzi do narastania antybiotykooporności, czyli zdolności bakterii do „uczenia się” i unikania działania mechanizmów leków, które wcześniej je skutecznie zwalczały. Oporne szczepy bakterii stają się globalnym problemem zdrowia publicznego i odpowiadają za coraz trudniejsze w leczeniu zakażenia szpitalne i pozaszpitalne.

>> Przeczytaj:

Badanie krwi po antybiotyku: czy jest ono konieczne?

W większości przypadków, jeśli antybiotykoterapia była krótkotrwała, przebieg infekcji łagodny, a pacjent nie cierpi na choroby przewlekłe i nie przyjmuje leków obciążających wątrobę lub nerki, nie ma potrzeby rutynowej kontroli laboratoryjnej po zakończeniu leczenia. Organizm zwykle sam wraca do równowagi w ciągu kilku dni.

Są jednak sytuacje, w których badania kontrolne są wskazane, ponieważ pozwalają ocenić bezpieczeństwo i skuteczność terapii. Dotyczy to zwłaszcza:

  • długotrwałego leczenia lub antybiotyków podawanych dożylnie, szczególnie o potencjale toksycznym (np. aminoglikozydy, wankomycyna, linezolid),
  • pacjentów z chorobami współistniejącymi, takimi jak przewlekła choroba nerek lub wątroby,
  • podejrzenia działań niepożądanych, zwłaszcza hematologicznych (np. neutropenia, trombocytopenia),
  • konieczności monitorowania dawki leku w zależności od wydolności nerek.

Zgodnie z międzynarodowymi rekomendacjami dotyczącymi terapii pozaszpitalnej, u pacjentów otrzymujących antybiotyki drogą dożylną, zaleca się co najmniej cotygodniową kontrolę morfologii z rozmazem oraz stężenia kreatyniny w surowicy. Takie postępowanie pozwala wcześnie wykryć ewentualne powikłania i odpowiednio dostosować leczenie.

Morfologia banerek

Antybiotyk a badania krwi: czy wyniki mogą zostać zaburzone?

Tak, choć zwykle tylko w niewielkim stopniu i przejściowo. Niektóre antybiotyki mogą chwilowo wpływać na parametry krwi np. obniżać liczbę białych krwinek (neutropenia polekowa) lub płytek krwi. Zdarza się to rzadko i najczęściej ustępuje samoistnie po zakończeniu leczenia. W wyjątkowych przypadkach może dojść do łagodnej anemii, gdy antybiotyk zaburza procesy dojrzewania czerwonych krwinek.

Podobnie może wyglądać sytuacja w badaniach biochemicznych. U części pacjentów obserwuje się niewielki wzrost aktywności enzymów wątrobowych (ALT, AST), nieznaczne podwyższenie kreatyniny lub wzrost bilirubiny. To efekt obciążenia narządów odpowiedzialnych za metabolizm i wydalanie leku, zwykle przejściowy i bez trwałych konsekwencji.

Warto pamiętać, że nie każde odchylenie wyniku to powikłanie antybiotyku. Sam przebieg infekcji powoduje zmiany w morfologii i biochemii krwi np. wzrost CRP, OB czy leukocytozy które mogą utrzymywać się jeszcze kilka dni po ustąpieniu objawów. Zbyt wczesne wykonanie badań po chorobie może więc pokazać obraz po infekcji, a nie rzeczywisty stan organizmu.

Co oznacza zła morfologia po antybiotyku?

Warto pamiętać, że nie każde odchylenie to efekt działania antybiotyku. Sama infekcja może powodować wzrost CRP, OB czy leukocytozy, które utrzymują się jeszcze kilka dni po ustąpieniu objawów. Zbyt wczesne wykonanie badań może więc pokazać obraz „poinfekcyjny”, a nie faktyczny stan organizmu.

Niepokój powinny budzić wyraźne zmiany, takie jak:

  • neutropenia (< 1 000/µl),
  • trombocytopenia (< 100 000/µl),
  • spadek hemoglobiny o ponad 2 g/dl w krótkim czasie.

Takie wyniki wymagają dalszej diagnostyki. W większości przypadków drobne odchylenia to jedynie fizjologiczny etap powrotu do zdrowia po przebytej infekcji.

Badania krwi po antybiotyku: kiedy je wykonać?

Aby wyniki były miarodajne, należy pozwolić organizmowi na regenerację. Najczęściej zaleca się wykonanie badań po 7-14 dniach od zakończenia kuracji, gdy wartości markerów zapalnych (CRP, OB) i morfologii wracają do stanu wyjściowego.

Antybiotyk a badania krwi: które wykonać?

Po zakończonej antybiotykoterapii warto sprawdzić, czy organizm w pełni wrócił do równowagi. Najczęściej wykonuje się morfologię krwi z rozmazem, która pozwala ocenić, czy nie doszło do spadku liczby leukocytów lub płytek, a także czy parametry krwi wracają do normy po infekcji. Pomocne są również oznaczenia CRP i OB, które pokazują, czy stan zapalny całkowicie ustąpił.

U pacjentów przyjmujących leki obciążające nerki zaleca się kontrolę kreatyniny i GFR, natomiast po antybiotykach metabolizowanych w wątrobie – enzymów wątrobowych (ALT, AST, ALP) i bilirubiny. Warto też sprawdzić elektrolity, zwłaszcza po chorobach przebiegających z odwodnieniem, oraz wykonać badanie ogólne moczu, jeśli infekcja dotyczyła dróg moczowych.

Dodatkowe badania po antybiotyku

W niektórych sytuacjach warto rozszerzyć diagnostykę o:

  • posiew moczu, plwociny lub wymaz z gardła – gdy objawy zakażenia nie ustępują lub nawracają,
  • USG jamy brzusznej – przy utrzymującej się gorączce lub podejrzeniu powikłań narządowych,
  • ocenę flory jelitowej i probiotykoterapię – w razie biegunki lub zaburzeń trawienia po leczeniu,
  • badania hematologiczne (retikulocyty, żelazo, ferrytyna, wit. B12, kwas foliowy) – gdy morfologia pozostaje nieprawidłowa mimo prawidłowych wyników biochemicznych.
Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

Antybiotykoterapia a badania krwi: najczęstsze pytania (FAQ)

Poniżej zebraliśmy najczęstsze pytania i odpowiedzi, które pomagają uporządkować wątpliwości związane z badaniami po antybiotykoterapii.

Czy przyjmowanie antybiotyków wpływa na wyniki badań krwi?

Tak, w ograniczonym zakresie. W praktyce bardziej wpływ na wyniki mogą mieć procesy zapalne niż sam lek. Przykładowo, amoksycylina może sztucznie podwyższać stężenie glukozy, a pewne cefalosporyny wpływać na kreatyninę.

Po jakim czasie można zrobić badanie krwi po antybiotyku?

Najczęściej rekomendowanym terminem jest 7-14 dni po zakończeniu kuracji, jeśli stan kliniczny pacjenta pozwala. W przypadku terapii dożylnej lub leków o większym ryzyku lekarz może zalecić dłuższy odstęp po skończonej terapii.

Jak długo organizm oczyszcza się z antybiotyków?

To zależy od farmakokinetyki konkretnego leku (biologicznego okresu półtrwania, metabolizmu, wydalania). W praktyce większość antybiotyków o standardowym zastosowaniu jest eliminowana w ciągu kilku dni. Jednak efekty uboczne, zmiany w mikrobiocie czy procesy naprawcze w organizmie mogą trwać dłużej.

Czy antybiotyki mogą wpływać na liczbę krwinek?

Tak – rzadko, ale możliwe. Może dojść do neutropenii, trombocytopenii lub niedokrwistości, zazwyczaj przejściowych, zwłaszcza przy dłuższych kuracjach lub lekach o znanym działaniu hematotoksycznym.

Antybiotyk a badanie krwi: podsumowanie informacji

Kontrola laboratoryjna po antybiotykoterapii nie jest rutynowo wymagana, jednak w wybranych przypadkach, szczególnie po dłuższym leczeniu, terapii dożylnej lub u pacjentów z chorobami przewlekłymi stanowi istotny element oceny bezpieczeństwa. Wykonanie badań po 7-14 dniach od zakończenia kuracji pozwala odróżnić przejściowe zmiany poinfekcyjne od rzeczywistych działań niepożądanych leku. Morfologia, parametry wątrobowe i nerkowe to podstawowy zakres kontroli, który umożliwia wczesne wykrycie powikłań i potwierdzenie powrotu organizmu do homeostazy.

Bibliografia

  1. Frisby J., Ali N., Niemotka S., Abate G. Usefulness of Routine Laboratory Tests for Follow up of Patients Receiving Outpatient Parenteral Antimicrobial Therapy Run by Infectious Diseases Fellows. Antibiotics (Basel). 2023 Feb 4;12(2):330.
  2. Berlina AN., Zherdev AV., Dzantiev BB. Monitoring Antibiotics and Inflammatory Markers in Human Blood: Impact in Choice of Antibiotic Therapy and used Methods. Biomed Pharmacol J 2020;13(3).
  3. Tice AD., Rehm SJ., Dalovisio JR. et al. Practice guidelines for outpatient parenteral antimicrobial therapy. IDSA guidelines. Clin Infect Dis. 2004 Jun 15;38(12):1651-72.
  4. Shuman M., Lee Demler T., Trigoboff E., Opler LA. Hematologic impact of antibiotic administration on patients taking clozapine. Innov Clin Neurosci. 2012 Nov;9(11-12):18-30.

Kolagen w ciąży – czy można go stosować i na co zwrócić uwagę?

Jagoda Matusiak
-
0
Kolagen w ciąży – czy można go stosować i na co zwrócić uwagę?

Ciąża to wyjątkowy okres w życiu kobiety, w którym organizm przechodzi prawdziwą rewolucję. Wśród wielu suplementów diety rozważanych przez przyszłe mamy, kolagen budzi szczególne wątpliwości. Z tego artykułu dowiesz się czy w ciąży można go bezpiecznie stosować? Jak wybrać odpowiedni preparat i na co zwrócić uwagę?

Spis treści:

  1. Czy można brać kolagen w ciąży?
  2. Jak wybrać odpowiedni kolagen w ciąży?
  3. Jakie badania diagnostyczne pomogą ocenić zapotrzebowanie organizmu kobiety na kolagen?
  4. Kolagen w ciąży i w czasie karmienia piersią: na co zwrócić uwagę?
  5. Zalety przyjmowania kolagenu w ciąży
  6. Kiedy można zauważyć efekty suplementacji kolagenu w ciąży?
  7. Kolagen w ciąży: podsumowanie informacji

Czy można brać kolagen w ciąży?

Kolagen to naturalne białko stanowiące główny budulec naszej skóry, stawów, kości i ścięgien. W ciąży zapotrzebowanie na składniki budulcowe znacząco wzrasta, a produkcja naturalnego kolagenu może być niewystarczająca wobec potrzeb rozwijającego się dziecka i zmian zachodzących w ciele kobiety. Jednak zdania ekspertów są podzielone co do jego suplementacji w ciąży. Aktualnie są tylko nieliczne badania, które sugerują, że suplementacja kolagenem w ciąży jest bezpieczna, czy nawet korzystna, pod warunkiem zachowania ostrożności i konsultacji z lekarzem. Zatem przed rozpoczęciem suplementacji bezwzględnie należy skonsultować się z ginekologiem prowadzącym ciążę.

>> Przeczytaj również: Kolagen – jak zadbać o jego optymalny poziom?

Jak wybrać odpowiedni kolagen w ciąży?

Kolagen występuje tylko w postaci suplementu diety. Wybierając go w okresie prenatalnym, warto szczególnie zwrócić uwagę na kilka kwestii:

  • typ kolagenu – najlepiej przebadane i najskuteczniejsze są kolageny typu I, II i III (kolagen typu I i III odpowiada za kondycję skóry, włosów i paznokci, zaś typ II – za zdrowie stawów);
  • forma kolagenu – kolagen hydrolizowany (peptydowy) cechuje się najlepszą wchłanialnością dzięki rozbiciu na mniejsze cząsteczki;
  • czystość składu – bezpieczniejsze będą produkty o prostym, naturalnym składzie, pozbawione zbędnych wypełniaczy, barwników i konserwantów;
  • pochodzenie – kolagen rybi (morski) wykazuje wyższą biodostępność niż wołowy czy wieprzowy.

Dodatkowo, na ulotce warto zwrócić uwagę czy jest on odpowiedni dla kobiet w ciąży.

Jakie badania diagnostyczne pomogą ocenić zapotrzebowanie organizmu kobiety na kolagen?

Chociaż nie ma bezpośrednich badań mierzących poziom kolagenu w organizmie, poniższe badania mogą być pomocne w ocenie stanu tkanki łącznej:

  • morfologia z rozmazem – ogólna ocena stanu zdrowia;
  • badania poziomu witaminy C – kluczowego koenzymu w syntezie kolagenu;
  • poziom żelaza i ferrytyny – niedokrwistość może osłabiać produkcję kolagenu;
  • badania wątroby (ALT, AST) – zaburzenia funkcji wątroby mogą wpływać na metabolizm białek;
  • badania poziomu wapnia i magnezu – pierwiastki ważne dla zdrowia kości i stawów;
  • CRP i OB – wskaźniki stanu zapalnego w organizmie.
Badanie C-końcowego telopeptydu kolagenu typu I (PICP) banerek

Interpretacja wyników badań i dopasowanie dawki

Interpretacja wyników badań zawsze należy do lekarza. Nieprawidłowe wartości wskaźników stanu zapalnego, niedobory witaminy C lub żelaza mogą sugerować zwiększone zapotrzebowanie na kolagen. W ciąży dawkowanie kolagenu powinno być raczej ostrożne – nie więcej niż kilka gramów dziennie. Tę decyzję warto jednak pozostawić lekarzowi, który oceni czy suplementacja będzie bezpieczna, a jeśli tak to w jakiej dawce.

Kolagen w ciąży i w czasie karmienia piersią: na co zwrócić uwagę?

W okresie karmienia piersią suplementacja kolagenem jest uznawana za bezpieczną. Może być korzystna, zwłaszcza że organizm kobiety wciąż pracuje intensywnie, produkując wartościowy pokarm. Kolagen nie przenika do mleka matki w formie białkowej, lecz jako aminokwasy, które są naturalnym składnikiem pokarmu.

Pakiet kolagen – synteza i suplementacja banerek

Zalety przyjmowania kolagenu w ciąży

Korzyści z odpowiednio dobranej suplementacji kolagenem w ciąży mogą obejmować:

  • wsparcie zdrowia stawów – ciąża obciąża stawy, szczególnie biodrowe i kolanowe;
  • poprawa elastyczności skóry – co może zmniejszać ryzyko powstawania rozstępów;
  • wzmocnienie kości – zabezpieczenie przed ubytkami wapnia;
  • lepsza kondycja włosów i paznokci – które w ciąży często ulegają osłabieniu;
  • wsparcie gojenia tkanek – istotne szczególnie w okresie połogu.

Kiedy można zauważyć efekty suplementacji kolagenu w ciąży?

Efekty suplementacji kolagenem są kwestią indywidualną. Pierwsze oznaki poprawy kondycji skóry mogą być widoczne po 4-8 tygodniach regularnego stosowania. Dla optymalnych efektów zaleca się suplementację przez minimum 3 miesiące. W ciąży tempo obserwowanych zmian może być inne ze względu na burzę hormonalną.

Badanie N-końcowego propeptydu kolagenu banerek

Kolagen w ciąży: podsumowanie informacji

Kolagen może być uzupełnieniem diety kobiet w ciąży, przynoszącym korzyści dla zdrowia stawów, skóry i ogólnej kondycji tkanki łącznej. Jego suplementacja w ciąży nie jest jednoznacznie potwierdzona w badaniach naukowych. Decyzja o suplementacji powinna być zawsze podejmowana w konsultacji z lekarzem, uwzględniając indywidualne potrzeby i stan zdrowia kobiety. Wybierając kolagen, warto postawić na wysokiej jakości hydrolizowany kolagen rybi, o potwierdzonym składzie i pochodzeniu. Pamiętajmy, że suplementy diety są jedynie uzupełnieniem, a nie zastępstwem zróżnicowanej, bogatej w białko diety, która w ciąży jest szczególnie ważna.

Bibliografia

  1. Baginski, L., Winter, M., Bailey, T. S., Capobianco, S., & Granese, M. (2016). Response to Hydrolyzed Collagen Protein Supplementation in a Cohort of Pregnant and Postpartum Women. J Preg Child Health, 3(275), 2.
  2. Yamaguchi K, Nakayama J, Yamamoto T, Semba K, Shirota T, Yamamoto Y. Collagen induction of immune cells in the mammary glands during pregnancy. Physiol Genomics. 2024 Feb 1;56(2):128-135.
  3. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2020 tom 5, nr 4, strony 170–181.
  4. Świderski, F., Czerwonka, M., & Waszkiewicz-Robak, B. Hydrolizat kolagenu-nowoczesny suplement diety. Przemysł Spożywczy, 2009. 63(4), 42-44.

Nietolerancja glukozy – objawy, przyczyny, badania, leczenie

Magdalena Konowrocka
-
0
Nietolerancja glukozy – objawy, przyczyny, badania, leczenie

Ze względu na epidemię otyłości na świecie coraz częściej mamy do czynienia z nieprawidłową tolerancją glukozy i stanem przedcukrzycowym. Dlaczego ważne jest, aby wychwycić nieprawidłowości w metabolizmie węglowodanów krok przed cukrzycą? Co można zrobić, aby nie dopuścić do jej rozwoju? Wyjaśniamy w artykule.

Z artykułu dowiesz się, że:
>> nietolerancja glukozy (IGT) jest stanem przedcukrzycowym, diagnozowanym, gdy w teście obciążenia glukozą (OGTT) jej poziom wynosi 140–199 mg/dl w 120 minucie badania;
>> mimo początkowego braku objawów, stan przedcukrzycowy (nietolerancja glukozy) jest poważnym ostrzeżeniem dla organizmu, ponieważ nieleczona hiperglikemia uszkadza naczynia krwionośne i jest podłożem rozwoju cukrzycy t.2 jej typowych powikłań;
>> nietolerancja glukozy jest stanem odwracalnym, a kluczowe elementy jej leczenia to zmiana diety, regularna aktywność fizyczna i ewentualna farmakoterapia;
>> najnowsze badania sugerują, że normalizacja poziomu glukozy we krwi jest głównym czynnikiem minimalizującym ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, a jej rola jest ważniejsza niż zmniejszenie masy ciała.

Spis treści:

  1. Nietolerancja glukozy
  2. Nietolerancja glukozy – kryteria rozpoznania, czyli co to jest nietolerancja glukozy?
  3. Czy nietolerancja glukozy to stan przedcukrzycowy?
  4. Nietolerancja glukozy – diagnostyka
  5. Przyczyny i mechanizm rozwoju nietolerancji glukozy
  6. Objawy nietolerancji glukozy 
  7. Czy nietolerancja glukozy jest wyleczalna?
  8. Nietolerancja glukozy – monitorowanie
  9. Poziom glukozy we krwi – dlaczego jest taki ważny – przełomowe badanie
  10. Nietolerancja glukozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
  11. Nietolerancja glukozy: podsumowanie informacji

Nietolerancja glukozy

Nietolerancja glukozy oznacza stan, w którym organizm nie radzi sobie jej zagospodarowaniem po posiłkach. Nieprawidłowa tolerancja glukozy po posiłku lub nieprawidłowa glikemia na czczo są ostrzeżeniem dla organizmu, że jest na drodze do rozwinięcia pełnoobjawowej cukrzycy typu 2. Dlatego nazywane są stanem przedcukrzycowym.

Jeśli na tym etapie zareagujemy, zmienimy dietę, zredukujemy masę ciała i/lub zwiększymy aktywność fizyczną, cukrzyca typu 2 nie będzie mogła się rozwinąć. Jeśli natomiast nie wprowadzimy żadnych zmian, pełnoobjawowa cukrzyca jest kwestią czasu.

pakiet ryzyko cukrzycy (2 badania) banerek

Nietolerancja glukozy – kryteria rozpoznania, czyli co to jest nietolerancja glukozy?

Nietolerancja glukozy, nazywana również nieprawidłową tolerancją glukozy (IGT) to stan, w którym w 120 minucie testu obciążenia glukozą (OGTT) jej poziom we krwi wynosi 140–199 mg/dl (7,8– 11,0 mmol/l).

Prawidłowa tolerancja glukozy mieści się w zakresie < 140 mg/dl (7,8 mmol/l). Zakres > 200 mg/dl oznacza cukrzycę.

Stan klinicznyZakres normy
prawidłowa tolerancja glukozy – NFGmniej 140 mg/dl w 120 minucie OGTT
nieprawidłowa tolerancja glukozy – IGT140 – 199 mg/dl w 120 minucie OGTT
cukrzyca200 mg/dl i więcej w 120 minucie OGTT

Czy nietolerancja glukozy to stan przedcukrzycowy?

Nieprawidłowa gospodarka węglowodanowa obejmuje:

  • nietolerancję glukozy (IGT) — czyli nieprawidłowo podwyższony jej poziom po posiłku. Ten stan jest również nazywany upośledzoną tolerancją glukozy;
  • nieprawidłową glikemię (IFG) — czyli nieprawidłowo podwyższony jej poziom na czczo, mieszczący się w zakresie 100-126 mg/dl. Nieprawidłowa glikemia na czczo jest czasem nazywana nietolerancją glukozy na czczo, chociaż nie jest to prawidłowe określenie.

Stan przedcukrzycowy rozpoznaje się, jeśli u pacjenta występuje co najmniej jedno z powyższych kryteriów, zdarza się, że mamy do czynienia z obydwoma jednocześnie.

To ważne:
>> IGT (z ang. impaired glucose tolerance) oznacza nieprawidłową tolerancję glukozy po posiłku lub po obciążeniu glukozą.
>> IFT (z ang. impaired fasting glucose) oznacza nieprawidłowy poziom glukozy na czczo.

Nietolerancja glukozy – diagnostyka

Nietolerancja glukozy diagnozowana jest przy pomocy testu obciążenia glukozą (OGTT) nazywanego również krzywą cukrową. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego wykonuje się go w godzinach porannych, na czczo, po 8-14 godzinach od posiłku.

W dzień poprzedzający test należy zachować zwyczajową dietę. W dniu pobrania pacjent wypija 250 ml roztworu zawierającego 75 g glukozy. Krew do badania pobiera się przed wypiciem glukozy i w 120 minucie po jej spożyciu.

>> Zobacz: Krzywa cukrowa (OGTT) w ciąży. To trzeba wiedzieć o teście obciążenia glukozą w ciąży

Przyczyny i mechanizm rozwoju nietolerancji glukozy

Rozwój nieprawidłowej tolerancji glukozy jest w dużej mierze wynikiem długotrwałej ekspozycji na negatywne czynniki środowiskowe. Najważniejsze z nich to:

  • nieodpowiedni sposób odżywiania – dieta dostarczająca zbyt wielu kalorii, obfitująca w żywność przetworzoną, co sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości, a także innym zaburzeniom metabolicznym;
  • ograniczona aktywność fizyczna (siedzący tryb życia).

Te niezdrowe nawyki są główną przyczyną wystąpienia insulinooporności – stanu charakteryzującego się zmniejszoną wrażliwością komórek (szczególnie w mięśniach, wątrobie i tkance tłuszczowej) na insulinę. W efekcie insulinooporności, nawet przy prawidłowym stężeniu insuliny we krwi, jej funkcja transportowania glukozy do wnętrza komórek jest zaburzona. Prowadzi to do gromadzenia się glukozy we krwi (hiperglikemia), a taki stan jest kryterium do zdiagnozowania zaburzeń tolerancji glukozy.

>> Przeczytaj również: Insulinooporność a dieta. Zasady, jadłospis diety insulinowej

Objawy nietolerancji glukozy  

Nietolerancja glukozy (stan przedcukrzycowy) początkowo przebiega bezobjawowo, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie na podstawie subiektywnego samopoczucia i objawów klinicznych. Niestety, utrzymująca się hiperglikemia, czyli podwyższone stężenie glukozy we krwi, prowadzi do poważnych konsekwencji, u podłoża których leży nieenzymatyczna glikacja białek, polegająca na przyłączeniu się glukozy do różnych proteinowych struktur. Konsekwencją tego procesu jest zmiana właściwości białek, postępujące uszkodzenia drobnych i dużych naczyń krwionośnych, nerwów oraz innych tkanek. W dłuższej perspektywie rozwija się cukrzyca i jej powikłania: neuropatia cukrzycowa, retinopatia, nefropatia czy polineuropatia.

Należy mieć świadomość, że zmiany naczyniowe mogą pojawić się już na etapie stanu przedcukrzycowego, dlatego – pomimo braku objawów – nie może on być bagatelizowany.

Jak może czuć się pacjent z nietolerancją glukozy?

Pacjent z nietolerancją glukozy może odczuwać objawy ogólne: osłabienie, przewlekłe zmęczenie. Mogą pojawiać się symptomy insulinooporności, do których należą: pogrubiona i ciemniejsza skóra (zwykle w okolicy karku, szyi oraz pach), trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała oraz rozdrażnienie i problemy z koncentracją.

Gdy zaburzenie postępuje, a poziom glukozy osiąga wartości typowe dla jawnej cukrzycy, mogą pojawić się jej klasyczne objawy: nadmierne pragnienie i głód, zwiększona częstotliwość i objętość oddawanego moczu, chudnięcie, senność i ogólne osłabienie.

Pakiet ryzyko cukrzycy rozszerzony (4 badania) banerek

Wczesna diagnoza nietolerancji glukozy i podjęcie kroków normalizujących glikemię mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu długotrwałym powikłaniom wynikającym z podniesionego stężenia glukozy. Dlatego tak ważne są regularne badania laboratoryjne.

Czy nietolerancja glukozy jest wyleczalna?

Nietolerancja glukozy jest stanem odwracalnym i możliwym do wyleczenia, pod warunkiem, że jest wcześnie rozpoznana.

  • Ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała lub jej redukcja. Badania potwierdzają, iż zmniejszenie masy ciała o 5-10% u osób z już rozpoznanym stanem przedcukrzycowym, obniża ryzyko pełnoobjawowej cukrzycy o ponad 50%.
  • Drugim ważnym elementem leczenia stanu przedcukrzycowego jest aktywność fizyczna. Zalecany jest regularny wysiłek fizyczny o umiarkowanym natężeniu przez 30-60 minut dziennie, co najmniej 5 dni w tygodniu. Należy podkreślić, że nie musi to być trening na siłowni czy bieganie, wystarczy zrobić codziennie zalecane 8 tys. kroków.
  • Trzeci ważny element to dieta o ograniczonej kaloryczności posiłków, z optymalną zawartością błonnika i – zwłaszcza u osób z nadciśnieniem – ograniczeniem spożycia soli. 

Niektórzy pacjenci — zwłaszcza z BMI≥35 kg/m2 oraz kobiety po przebytej cukrzycy ciążowej — mogą wymagać wprowadzenie metforminy. O tym, czy wprowadzać leki i z jakiej grupy, decyduje lekarz.

Nietolerancja glukozy – monitorowanie

Pacjent ze stanem przedcukrzycowym powinien regularnie poddawać się kontroli. Wskazane są:

  • glikemia na czczo – raz w roku;
  • test tolerancji glukozy – raz w roku;
  • mikroabluminuria w moczu – raz w roku;
  • lipidogram – co najmniej raz w roku.

Ponadto wskazane są regularne pomiary ciśnienia tętniczego.

Poziom glukozy we krwi – dlaczego jest taki ważny – przełomowe badanie

W 2025 roku ukazało się badanie, przeprowadzone przez zespół naukowców z Kliniki Diabetologii Szpitala Uniwersyteckiego w Tybindze (Niemcy), obejmujące 1100 osób ze stanem przedcukrzycowym. Wnioski z tego badania są otwarciem dyskusji czy dotychczasowe przekonanie o bezwzględnej konieczności utraty masy ciała w profilaktyce cukrzycy typu 2 jest rzeczywiście zasadne.

Badanie wykazało bowiem, że to normalizacja poziomu glukozy we krwi jest głównym czynnikiem minimalizującym ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, a jej rola jest ważniejsza niż osiągnięta utrata masy ciała.

Uczestnicy badania, którzy zmienili styl życia, ale nie schudli, wciąż odnotowali powrót glukozy do normy (22% osób), a co najważniejsze, w ich przypadku ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 spadło o 71%. Ten rezultat podkreśla, że skuteczność profilaktyki zależy od kontroli glikemii – ćwiczenia i dieta mające na celu obniżenie glukozy są korzystne, niezależnie od końcowego efektu w postaci utraty kilogramów.

Badacze zauważają, że obserwowana redukcja ryzyka cukrzycy ma swoje źródło w zmniejszeniu ilości tłuszczu trzewnego. Poprawie poziomu glukozy u pacjentów, którzy nie schudli, towarzyszyło bowiem zmniejszenie obwodu talii i ilości tłuszczu trzewnego.

Zdrowa dieta i aktywność fizyczna sprzyjają kontroli glikemii, nawet jeśli pacjent nie obserwuje efektu w postaci mniejszej masy ciała.

Pamiętaj:
Przywrócenie prawidłowego poziomu glukozy we krwi na czczo, może być najważniejszym elementem w zapobieganiu cukrzycy typu 2, nawet jeśli nie towarzyszy temu zmniejszenie masy ciała.

Nietolerancja glukozy – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czym się różni nietolerancja glukozy od cukrzycy?

Nietolerancja glukozy jest stanem, w którym poziom glukozy we krwi jest podwyższony, ale nie spełnia jeszcze kryteriów rozpoznania cukrzycy typu 2. Nieleczona nietolerancja glukozy jest wstępem do cukrzycy t.2

Czy przy nietolerancji glukozy się tyje?

Obserwowana jest korelacja pomiędzy otyłością a zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.

Co oznacza wynik IGT  500?

Wartość 500 w teście obciążenia glukozą (IGT) jest stężeniem znacznie przekraczającym normy dla nieprawidłowej tolerancji glukozy (IGT) i normy dla jawnej cukrzycy – 200 mg/dl. Z dużym prawdopodobieństwem świadczy o niewyrównanej cukrzycy, a nie tylko o stanie przedcukrzycowym (IGT). Jest to stan potencjalnie niebezpieczny (hiperglikemia), który wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej, ponieważ zagraża powikłaniami takimi jak kwasica ketonowa lub śpiączka cukrzycowa.

Czy nietolerancja glukozy jest niebezpieczna?

Nietolerancja glukozy i stan przedcukrzycowy zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy 3-10-krotnie, dlatego może być niebezpieczna. Przeprowadzone w porę badania laboratoryjne i zmiana stylu życia zapobiegają przekształceniu się nietolerancji glukozy w poważniejsza zaburzenia węglowodanowe.

Nietolerancja glukozy: podsumowanie informacji

Nietolerancja glukozy (IGT) jest stanem przedcukrzycowym, który wymaga wczesnej interwencji z powodu ryzyka rozwoju uszkodzenia naczyń, cukrzycy t.2 i jej powikłań. Najnowsze badania podkreślają, że normalizacja poziomu glukozy we krwi jest najskuteczniejszym czynnikiem minimalizującym ryzyko powstania cukrzycy typu 2, niezależnie od utraty masy ciała. Z uwagi na bezobjawowy przebieg wczesnej fazy nietolerancji glukozy niezbędne jest regularne wykonywanie badań laboratoryjnych – glukozy na czczo i testu obciążanie glukozą.

Bibliografia

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2025.  Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes 2025 | Curr Top Diabetes, 2025; 5 (1)

2. Sandforth et al., 2025: Prevention of type 2 diabetes through prediabetes remission without weight loss. Nature Medicine. DOI: 10.1038/s41591-025-03944-9

3. Morali D. Sharma, MD, Alan J. Garber, MD, PhD, Jak leczyć stan przedcukrzycowy?, Current Diabetes Reports 2009; 9:335-341, tłum. lek. Wojciech Grądalski.

4. Petersen JL, McGuire DK. Impaired glucose tolerance and impaired fasting glucose–a review of diagnosis, clinical implications and management. Diab Vasc Dis Res. 2005 Feb;2(1):9-15. doi: 10.3132/dvdr.2005.007. PMID: 16305067.

5. Dunseath GJ, Luzio SD, Peter R, Owens DR. The pathophysiology of glucose intolerance in newly diagnosed, untreated T2DM. Acta Diabetol. 2022 Feb;59(2):207-215. doi: 10.1007/s00592-021-01785-9. Epub 2021 Sep 24. PMID: 34561756; PMCID: PMC8841334.

Page 4 of 166
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166
1...345...166Strona 4 z 166

Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.