Sklep
Strona główna Blog Strona 2

Niedotlenienie mózgu: objawy, skutki, przyczyny i leczenie

Katarzyna Ciepłucha
-
0
Niedotlenienie mózgu: objawy, skutki, przyczyny i leczenie

Mózg to najbardziej wrażliwy na niedobór tlenu narząd w organizmie. Nawet kilkuminutowy brak dopływu tlenu może prowadzić do jego nieodwracalnego uszkodzenia. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest niedotlenienie mózgu, jakie daje objawy, co je powoduje i jak można je diagnozować oraz leczyć. Sprawdź, kiedy objawy mogą zwiastować niebezpieczne powikłania i jakim badaniom warto się poddać.

Spis treści:

  1. Co to jest niedotlenienie mózgu?
  2. Niedotlenienie mózgu: objawy
  3. Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu?
  4. Powikłania i skutki niedotlenienia mózgu
  5. Niedotlenienie mózgu – często zadawane pytania
  6. Niedotlenienie mózgu: podsumowanie

Co to jest niedotlenienie mózgu?

Niedotlenienie mózgu to stan, w którym komórki nerwowe otrzymują zbyt mało tlenu w stosunku do swoich potrzeb. Może mieć charakter miejscowy (np. w przypadku udaru) lub globalny (np. przy zatrzymaniu krążenia). Może do niego dojść wskutek zaburzeń krążenia, oddechowych, urazów czy chorób neurologicznych. Tkanka mózgowa, mimo że stanowi tylko ok. 3,5% masy ciała, zużywa aż 25% tlenu dostarczanego z krwi.

Morfologia banerek

Brak tlenu powoduje upośledzenie funkcji neuronów, a przy dłuższym czasie niedotlenienia prowadzi do ich obumierania. Objawy zależą od obszaru mózgu objętego niedokrwieniem. W przypadku bardzo ciężkiego niedotlenienia, już po 4-5 minutach może dojść do trwałych i nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym.

>> Przeczytaj: Mózg – budowa, funkcje, działanie ludzkiego mózgu

Chwilowe niedotlenienie mózgu: czym jest?

Chwilowe niedotlenienie mózgu może mieć różne przyczyny, ale najczęściej odnosi się do zjawiska określanego jako TIA (ang. Transient Ischemic Attack), czyli przemijający napad niedokrwienny. Jest to krótkotrwałe niedokrwienie mózgu, w którym objawy przypominające udar ustępują całkowicie w ciągu 24 godzin i nie powodują trwałych uszkodzeń. TIA zwiastuje jednak poważne ryzyko udaru mózgu w najbliższych dniach i wymaga pilnej diagnostyki oraz wdrożenia leczenia profilaktycznego.

Warto zaznaczyć, że nie każde chwilowe niedotlenienie mózgu jest TIA. Do przejściowego niedotlenienia może dojść również w wyniku nagłego spadku ciśnienia, zaburzeń rytmu serca, bezdechu sennego, chwilowego zatrzymania oddechu czy zatrucia tlenkiem węgla. Objawy mogą wówczas być podobne, jednak ich mechanizm i konsekwencje różnią się od tych obserwowanych w TIA.

Dlatego tak ważna jest trafna diagnoza przyczyn chwilowego niedotlenienia i odpowiednie postępowanie medyczne.

>> Sprawdź również: Udar mózgu – objawy, przyczyny, pierwsza pomoc i profilaktyka

Niedotlenienie mózgu: objawy

  • zaburzenia mowy (afazja),
  • niewyraźna mowa lub bełkot,
  • zaburzenia równowagi,
  • niedowład kończyn,
  • zawroty głowy,
  • pogorszenie pamięci i koncentracji,
  • zaburzenia widzenia,
  • napady padaczkowe,
  • utrata przytomności,
  • w skrajnych przypadkach – śpiączka.

Objawy mogą pojawiać się nagle lub narastać stopniowo. W przypadkach łagodnych mogą być przemijające, co jednak nie powinno skłaniać do ich ignorowania – mogą bowiem zwiastować groźniejsze stany.

>> Zobacz również: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?

Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu?

Przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu wykonuje się takie badania jak:

badania obrazowe:

  • tomografia komputerowa (TK) głowy – umożliwia wykluczenie krwawienia i ocenę obszarów niedokrwienia,
  • rezonans magnetyczny (MRI) – dokładniejsze obrazowanie tkanek mózgu i mniejszych zmian niedotlenieniowych,
  • EEG (elektroencefalografia) – ocena czynności elektrycznej mózgu,
  • USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych – sprawdzenie przepływu krwi w naczyniach mózgowych,
  • EKG i echo serca – diagnostyka ewentualnych źródeł zatorowości.

badania laboratoryjne:

  • morfologia krwi – ocena czerwonych krwinek i wykrycie niedokrwistości,
  • stężenie elektrolitów – m.in. sód, potas, wapń, które wpływają na pracę układu nerwowego,
  • czas protrombinowy (PT/INR) i czas APTT – ocena układu krzepnięcia,
  • gazometria krwi tętniczej – analiza poziomu tlenu i dwutlenku węgla,
  • glukoza – sprawdzenie poziomu cukru we krwi,
  • kreatynina, mocznik – wskaźniki funkcji nerek,
  • CRP – marker stanu zapalnego.

Wyniki tych badań pozwalają zaplanować dalsze postępowanie i szybciej wdrożyć odpowiednie leczenie.

Badanie APTT (czas kaolinowo - kefalinowy) banerek
Badanie czasu protrombinowego (PT) banerek

Powikłania i skutki niedotlenienia mózgu

Do powikłań i skutków niedotlenienia mózgu zaliczyć można:

  • udar mózgu (niedokrwienny lub krwotoczny),
  • trwałe zaburzenia mowy, pamięci i funkcji poznawczych,
  • niedowłady i porażenia kończyn,
  • padaczka poudarowa,
  • encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna,
  • zaburzenia świadomości, śpiączka,
  • śmierć mózgu w przypadkach najcięższych.

Im szybciej zostanie przywrócony prawidłowy dopływ tlenu do mózgu, tym większe są szanse na uniknięcie trwałych następstw. Właśnie dlatego czas reakcji i wdrożenie leczenia mają kluczowe znaczenie.

>> To może Cię zainteresować: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje

Niedotlenienie mózgu – często zadawane pytania

Czy mózg się regeneruje po niedotlenieniu?

W ograniczonym zakresie tak – niektóre funkcje mogą częściowo wrócić dzięki neuroplastyczności. Jednak uszkodzenia w wyniku długotrwałego niedotlenienia są najczęściej trwałe.

Co powoduje niedotlenienie?

Do niedotlenienia mózgu mogą prowadzić m.in. udar, zatrzymanie krążenia, migotanie przedsionków, hipowentylacja, zatrucie tlenkiem węgla, wstrząs lub ciężkie infekcje.

Jak sprawdzić, czy mózg jest dotleniony?

Podstawą oceny jest gazometria krwi tętniczej. Wskazówką mogą być też objawy neurologiczne i wyniki badań obrazowych (np. MRI).

Pakiet elektrolity (4 badania) banerek

Niedotlenienie mózgu: podsumowanie

  • Niedotlenienie mózgu może być przemijające lub prowadzić do trwałych uszkodzeń.
  • Objawy zależą od rozległości zmian – od zawrotów głowy po śpiączkę.
  • Kluczowe znaczenie ma szybka diagnoza i leczenie.
  • Badania obrazowe i laboratoryjne pozwalają zidentyfikować przyczynę.
  • Warto monitorować czynniki ryzyka i kontrolować stan zdrowia.

Bibliografia

  1. Bembenek J., „TIA – przemijający atak niedokrwienny”, Medycyna Praktyczna (dostęp: 14.05.2025).
  2. Theodore AC., „Measures of oxygenation and mechanisms of hypoxemia”, UpToDate (dostęp: 14.05.2025).
  3. Korczyk R., „Niedotlenienie mózgu – objawy, skutki, leczenie”, wylecz.to (dostęp: 14.05.2025).

Uczulenie na penicylinę – jakie daje objawy?

Sara Aszkiełowicz
-
0
Uczulenie na penicylinę – jakie daje objawy?

Penicylina to jedno z najczęściej stosowanych antybiotyków na świecie. Choć skuteczna w walce z infekcjami bakteryjnymi, u niektórych pacjentów może wywoływać silne reakcje alergiczne. W tym artykule dowiesz się, jakie są objawy uczulenia na penicylinę, jak sprawdzić, czy jesteś uczulony, oraz co zrobić, gdy podejrzewasz alergię. Sprawdź, czy jesteś w grupie ryzyka i jak się zbadać, aby uniknąć niebezpiecznych powikłań.

Spis treści:

  1. Penicylina: co to jest?
  2. Uczulenie na penicyliny: objawy alergii
  3. Uczulenie na penicyliny: co robić, gdy się pojawi?
  4. Kto powinien wykonać test na uczulenie na penicylinę?
  5. Uczulenie na penicylinę – często zadawane pytania
  6. Alergia na penicyliny: podsumowanie

Penicylina: co to jest?

Penicylina to antybiotyk należący do grupy beta-laktamów. Działa bakteriobójczo, hamując syntezę ściany komórkowej bakterii. Odkryta przez Alexandra Fleminga w 1928 roku, zrewolucjonizowała leczenie infekcji bakteryjnych. Istnieje kilka rodzajów penicylin, m.in. penicylina G (benzylopenicylina) i penicylina V (fenoksymetylopenicylina).

Kiedy stosuje się penicylinę?

Penicylina stosowana jest w leczeniu różnego rodzaju infekcji bakteryjnych, takich jak zapalenie gardła, zapalenie ucha środkowego, angina paciorkowcowa, zapalenie płuc czy kiła. Ze względu na swoją skuteczność i stosunkowo niskie koszty leczenia, nadal jest często przepisywana przez lekarzy.

Badanie przeciwciał IgE swoistych – penicylina G banerek

Uczulenie na penicyliny: objawy alergii

Uczulenie na penicylinę to reakcja układu odpornościowego na lek, który zostaje uznany za zagrożenie. Objawy uczulenia mogą być różne, od łagodnych po zagrażające życiu:

  • wysypka skórna (plamisto-grudkowa lub pokrzywka),
  • obrzęk warg, powiek lub języka,
  • świąd skóry,
  • gorączka,
  • duszność, skurcz oskrzeli,
  • wstrząs anafilaktyczny (nagła, ostra reakcja, wymagająca natychmiastowej pomocy medycznej).

Objawy uczulenia na penicylinę mogą wystąpić już po kilku minutach od podania leku, ale czasem pojawiają się po kilku godzinach, a nawet dniach.

>> Zobacz: Bądź gotowy na wstrząs!

Uczulenie na penicylinę: jak długo trwają objawy?

Czas trwania objawów zależy od indywidualnej reakcji organizmu oraz nasilenia alergii. Łagodne objawy skórne mogą utrzymywać się od kilku godzin do kilku dni. W przypadku cięższych reakcji, jak obrzęk naczynioruchowy czy wstrząs anafilaktyczny, objawy ustępują dopiero po zastosowaniu odpowiedniego leczenia, np. adrenaliny czy leków przeciwhistaminowych.

Uczulenie na penicyliny: co robić, gdy się pojawi?

W przypadku podejrzenia uczulenia na penicylinę należy:

  • Natychmiast odstawić lek.
  • Skonsultować się z lekarzem.
  • W przypadku ciężkich objawów (np. duszności, spadku ciśnienia), wezwać pogotowie ratunkowe.
  • W przyszłości unikać penicylin i poinformować o uczuleniu każdym razem, gdy otrzymujemy receptę na lek.

>> Przeczytaj: Alergia: objawy, przyczyny, rodzaje, rozpoznanie

Kto powinien wykonać test na uczulenie na penicylinę?

Wykonanie testów na uczulenie na penicyliny powinny rozważyć osoby, które:

  • miały wcześniej niepokojące objawy po podaniu penicyliny lub innych antybiotyków z grupy β-laktamów,
  • mają planowany zabieg lub leczenie antybiotykiem,
  • mają w rodzinie przypadki alergii na antybiotyki z grupy β-laktamów.

W diagnostyce stosuje się testy skórne oraz oznaczanie swoistych przeciwciał IgE: Penicylina G C1 IgE swoiste, Penicylina V C2 IgE swoiste.

Badanie przeciwciał IgE swoistych - penicylina V banerek

Uzupełniająco można przeprowadzić farmakogenetyczne badanie wariantów genetycznych metodą RT-PCR, które pozwala przewidzieć ryzyko nadwrażliwości na penicylinę i inne leki.

Uczulenie na penicylinę – często zadawane pytania

Alergia na penicylinę budzi wiele wątpliwości – zarówno u pacjentów, jak i u lekarzy. W tej części odpowiadamy na najczęstsze pytania związane z objawami, diagnostyką i dziedziczeniem uczulenia na penicyliny.

Jak sprawdzić uczulenie na penicylinę?

Najpewniejszą metodą diagnostyczną są testy alergiczne, m.in.:

  • Testy skórne (punktowe, śródskórne).
  • Oznaczanie poziomu swoistych przeciwciał IgE (np. penicylina G C1, penicylina V C2).
  • Badania genetyczne (RT-PCR) pod kątem predyspozycji do nadwrażliwości.
Panel farmakogenetyka - badanie wariantów genetycznych (met. RT-PCR)

Czy uczulenie na penicylinę mija?

U niektórych pacjentów reakcja alergiczna może z czasem osłabnąć lub ustąpić. Jednak nie można tego zakładać bez badań. Zawsze należy to potwierdzić testami diagnostycznymi i konsultacją z alergologiem.

Czy uczulenie na penicylinę jest dziedziczne?

Sama alergia na penicylinę nie jest dziedziczona w prosty sposób. Dziedziczna może być jednak skłonność do alergii ogólnie. Osoby z rodzinną historią alergii są bardziej narażone na wystąpienie reakcji nadwrażliwości, w tym również na leki.

Alergia na penicyliny: podsumowanie

  • Uczulenie na penicylinę może być łagodne lub bardzo groźne.
  • Objawy to m.in. wysypka, obrzęk, duszność, a nawet wstrząs anafilaktyczny.
  • Reakcja może wystąpić natychmiast lub po kilku dniach.
  • Testy IgE (Penicylina G C1, Penicylina V C2) i badania genetyczne (RT-PCR) pozwalają na wykrycie alergii.
  • W razie uczulenia należy odstawić lek i skonsultować się z lekarzem.
  • Alergia może ustąpić, ale nie wolno tego zakładać bez badań.

Bibliografia

  1. Shenoy ES et al. (2019) Evaluation and Management of Penicillin Allergy: A Review. JAMA.
  2. Aberer W et al. (2107) Moving Toward Optimizing Testing for Penicillin Allergy. J Allergy Clin Immunol Pract.
  3. Green EA et al. (2023) Penicillin Allergy: Mechanisms, Diagnosis, and Management. Prim Care.

Przepuklina rozworu przełykowego – czym jest? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Przepuklina rozworu przełykowego – czym jest? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Przepuklina rozworu przełykowego to schorzenie gastrologiczne, które może być przyczyną objawów związanych z układem oddechowym i sercowo-naczyniowym. Jak leczyć to schorzenie? Czym grozi nieleczona przepuklina rozworu przełykowego? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Spis treści:

  1. Rozwór przełykowy: co to jest?
  2. Przepuklina rozworu przełykowego: czym jest to schorzenie?
  3. Przepuklina rozworu przełykowego: od czego?
  4. Jak objawia się przepuklina rozworu przełykowego?
  5. Przepuklina rozworu przełykowego: rozpoznanie
  6. Znaczenie diety przy przepuklinie rozworu przełykowego
  7. Przepuklina rozworu przełykowego – często zadawane pytania
  8. Przepuklina rozworu przełykowego: podsumowanie

Rozwór przełykowy: co to jest?

Rozwór przełykowy to jedna ze struktur anatomicznych znajdujących się w obrębie przepony, a więc największego mięśnia oddechowego. Jest to specjalny otwór w obrębie przepony, przez który przechodzi przełyk, czyli przewód mięśniowo-błoniasty, łączący gardło z żołądkiem. Warto podkreślić, że to właśnie przepona stanowi anatomiczną granicę pomiędzy klatką piersiową, a jamą brzuszną i oddziela te dwa obszary.

>> Sprawdź:

Przepuklina rozworu przełykowego: czym jest to schorzenie?

Istotą przepukliny rozworu przełykowego jest przedostanie się fragmentu żołądka z wnętrza jamy brzusznej do klatki piersiowej poprzez wspomniany w poprzednim akapicie rozwór przełykowy przepony. W pewnych warunkach, w tym na skutek wzrostu ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej dochodzi do przemieszczania się zawartości jamy brzusznej do klatki piersiowej, co wiąże się z pojawieniem się uporczywych objawów związanych z przepukliną.

    Przepuklina rozworu przełykowego: rodzaje

    Wyróżniamy kilka podstawowych typów przepukliny rozworu przełykowego przepony, a mianowicie:

    • przepuklinę wślizgową – jest to najczęstsza postać przepukliny rozworu przełykowego, w tym przypadku przemieszczeniu do klatki piersiowej ulega górna część żołądka,
    • przepuklinę okołoprzełykową – jej istotą jest przemieszczenie się dna żołądka,
    • przepuklinę mieszaną – ma ona cechy przepukliny wślizgowej i okołoprzełykowej,
    • przepuklinę pourazową – powstałą w wyniku urazu przepony.

    >> Przeczytaj: Ból brzucha – skąd się bierze? Możliwe przyczyny i diagnostyka

    Przepuklina rozworu przełykowego: od czego?

    • Przepuklina rozworu przełykowego może rozwinąć się na skutek działania różnych czynników. Sytuacje, które predysponują do pojawienia się tego schorzenia, to między innymi:
    • wzrost ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej – na przykład na skutek podnoszenia ciężarów, zaparć, przewlekłego kaszlu, ale również otyłości, a także w przebiegu ciąży,
    • uszkodzenia przepony i rozworu przełykowego – w przebiegu zabiegów chirurgicznych i urazów,
    • starszy wiek – co wiąże się z pogorszeniem struktury tkanek, w tym tkanki mięśniowej,
    • wrodzone nieprawidłowości w obrębie przepony,
    • osłabienie mięśni oddechowych, w tym przepony – na przykład po udarze mózgu i w przebiegu niektórych zaburzeń neurologicznych.

    >> Przeczytaj: Objawy raka przełyku. Przyczyny, diagnostyka i leczenie nowotworu

    Stres a przepuklina rozworu przełykowego

    Choć stres nie jest bezpośrednią przyczyną opisywanej w tym artykule dolegliwości, to niestety może do niej predysponować. Na skutek przewlekłego stresu dochodzi do zwiększonego napięcia w obrębie mięśni, w tym również mięśni oddechowych. To z kolei może z czasem powodować zmianę anatomii w obrębie rozworu przełykowego i tym samym predysponować do pojawienia się przepukliny. Co więcej, stres sprzyja refluksowi żołądkowo-przełykowemu, który często współistnieje z przepukliną.

    Jak objawia się przepuklina rozworu przełykowego?

    • Początkowo przepuklina rozworu przełykowego może przebiegać w sposób zupełnie bezobjawowy. Z czasem pojawiają się jednak objawy kliniczne, w tym przede wszystkim:
    • dolegliwości bólowe w nadbrzuszu,
    • uczucie pełności po posiłku,
    • zgaga,
    • uczucie odbijania,
    • wrażenie cofania się treści żołądkowej do światła przełyku.

    Warto wiedzieć, że przepuklina rozworu przełykowego może również manifestować się objawami ze strony układu oddechowego, co wynika z cofania się kwaśnej treści żołądkowej i m. in. podrażnienia strun głosowych. Symptomy, które mogą się wówczas pojawić to między innymi:

    • chrypka,
    • kaszel,
    • uczucie duszności,
    • podrażnienie gardła.

    Należy dodać, że opisane powyżej objawy przepukliny rozworu przełykowego ulegają nasileniu po przyjęciu pozycji leżącej.

    Przepuklina rozworu przełykowego: rozpoznanie

    Diagnostyka przepukliny rozworu przełykowego powinna rozpocząć się od dokładnie przeprowadzonego wywiadu chorobowego i badania przedmiotowego. Warto zadać pacjentowi pytanie o czynniki, które zaostrzają objawy choroby. Badania i procedury, które wykonuje się w czasie diagnostyki przepukliny rozworu przełykowego to przede wszystkim:

    • RTG przełyku (z kontrastem) – badanie to pozwala na zobrazowanie położenia przełyku i żołądka,
    • gastroskopia – pozwala na ocenę anatomii przełyku i żołądka, pobranie wycinka błony śluzowej do badania histopatologicznego, a także na wykluczenie infekcji wywołanej przez Helicobacter pylori,
    • badanie manometryczne – procedura ta pozwala na ocenę ciśnienia w obrębie przełyku.

    >> To może Cię zainteresować: Choroba wrzodowa, dyspepsja, infekcja Helicobacter pylori – diagnostyka i postępowanie

    Znaczenie diety przy przepuklinie rozworu przełykowego

    Poza leczeniem farmakologicznym i zabiegowym, postępowanie dietetyczne odgrywa dużą rolę w terapii przepukliny rozworu przełykowego. Pacjent z tą przypadłością powinien stosować się do takich zaleceń jak:

    • unikanie przyjmowania pokarmów na około trzy godziny przed położeniem się spać,
    • ograniczenie spożywania tłustych i ciężkostrawnych pokarmów,
    • spożywanie niewielkich posiłków, lecz częściej,
    • unikanie aktywności fizycznej bezpośrednio po spożyciu posiłku,
    • redukcja masy ciała w przypadku otyłości lub nadwagi,
    • spanie na podwyższony wezgłowiu.

    >> Przeczytaj: Żółć w żołądku: co oznacza i czy jest groźna? Objawy, przyczyny i leczenie nadmiaru żółci w żołądku

    Przepuklina rozworu przełykowego – często zadawane pytania

    Diagnoza przepukliny rozworu przełykowego rodzi u pacjentów wiele pytań. Odpowiedzi na niektóre z nich znajdziesz w poniższych akapitach.

    Czy przepuklina rozworu przełykowego boli?

    Początkowo schorzenie to nie objawia się dolegliwościami bólowymi. Jednak z czasem może pojawić się ból w rzucie nadbrzusza i przełyku, związany z przemieszczaniem się żołądka do klatki piersiowej. Pojawienie się tego rodzaju dolegliwości bólowych powinno skłonić do pilnej wizyty u swojego lekarza rodzinnego.

    Czy przepuklina rozworu przełykowego może się cofnąć?

    Samoistne wyleczenie przepukliny rozworu przełykowego nie jest możliwe. Niepodjęcie odpowiedniej terapii może skutkować nasileniem dolegliwości i licznymi powikłaniami, które mogą być związane z układem oddechowym, a nawet sercowo-naczyniowym. Z tego powodu nie warto przeciągać momentu rozpoczęcia leczenia tego schorzenia.

    >> Zobacz: Objawy zatoru płucnego – pierwsze oznaki, przyczyny i rokowania

    Czy przepuklina rozworu przełykowego jest niebezpieczna?

    Zaawansowana przepuklina rozworu przełykowego może wiązać się z poważnymi powikłaniami. Przemieszczająca się zawartość jamy brzusznej może bowiem uciskać na narządy znajdujące się w obrębie klatki piersiowej, w tym serce. Konsekwencją tego mogą być zaburzenia rytmu serca, a także upośledzenie jego wydolności.

    Czy przepuklinę rozworu przełykowego można operować?

    Leczeniem przyczynowym przepukliny rozworu przełykowego jest leczenie operacyjne. Rodzaj zabiegu dobiera lekarz po zapoznaniu się z konkretnym przypadkiem i określeniem rodzaju przepukliny. Jedną z metod zabiegowych stosowanych w leczeniu tego rodzaju przepuklin jest fundoplikacja metodą Nissena oraz plastyka wpustu metodą Belseya.

    Czy można zapobiec rozwojowi przepukliny rozworu przełykowego?

    W celu zapobiegania rozwojowi przepukliny rozworu przełykowego należy przede wszystkim utrzymywać prawidłową masę ciała. Może w tym pomóc odpowiednio zbilansowana dieta, dopasowana do zapotrzebowania kalorycznego pacjenta, a także regularna aktywność fizyczna. Warto również zapobiegać zaparciom i leczyć schorzenia objawiające się nasilonym kaszlem.

    Przepuklina rozworu przełykowego: podsumowanie

    • Przepuklina rozworu przełykowego to schorzenie wynikające z przemieszczania się części żołądka z jamy brzusznej do klatki piersiowej przez rozwór przełykowy.
    • Najczęstsze objawy przepukliny rozworu przełykowego to ból w nadbrzuszu, zgaga, uczucie pełności, a także odbijanie.
    • Diagnostyka przepukliny rozworu przełykowego obejmuje wywiad i badanie przedmiotowe, a także badania, w tym RTG przełyku i gastroskopię.
    • W terapii przepukliny rozworu przełykowego zastosowanie znajdują leki takie jak inhibitory pompy protonowej, a także zmiana stylu życia i leczenie operacyjne. 

    Bibliografia

    1. B. Young-Tae i inni, Clinical Significance of Hiatal Hernia, Gut Liver, 2011;5(3): 267-277,
    2. A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020,
    3. J. Szmidt, J. Kużdżał, Podstawy chirurgii, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.

    Dieta w ADHD. Kluczowe składniki i niedobory

    Katarzyna Ciepłucha
    -
    0
    Dieta w ADHD. Kluczowe składniki i niedobory

    ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, które dotyka nie tylko dzieci, ale i dorosłych. Objawia się trudnościami z koncentracją, impulsywnością oraz nadmiernym pobudzeniem. Chociaż leczenie farmakologiczne i psychoterapia pozostają podstawą terapii, coraz więcej badań wskazuje, że odpowiednia dieta może wspomagać redukcję objawów ADHD. Sprawdź, jakie składniki odżywcze są szczególnie ważne i jakie niedobory warto kontrolować.

    Spis treści:

    1. Znaczenie prawidłowej diety przy ADHD
    2. ADHD a dieta: na co kłaść nacisk?
    3. Czego brakuje w organizmie przy ADHD?
    4. Czego nie jeść przy ADHD?
    5. Dieta przy ADHD: częste pytania
    6. Jaka dieta w ADHD: podsumowanie

    Znaczenie prawidłowej diety przy ADHD

    Prawidłowo zbilansowana dieta wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu nerwowego, stabilizując poziom energii, wspierając koncentrację i ogólne samopoczucie. Niektóre składniki odżywcze mogą też odgrywać rolę w łagodzeniu objawów związanych z impulsywnością i zaburzeniami uwagi.

    Kluczową rolę w funkcjonowaniu mózgu odgrywają neuroprzekaźniki – m.in. dopamina i serotonina. To właśnie ich niedobór często wiąże się z objawami ADHD. Aby organizm mógł je produkować w odpowiednich ilościach, potrzebuje m.in. aminokwasów: tryptofanu (prekursor serotoniny) i tyrozyny (prekursor dopaminy), a także witamin z grupy B oraz mikroelementów takich jak magnez, żelazo i cynk.

    Pakiet anemii (4 badania) banerek

    ADHD a dieta: na co kłaść nacisk?

    Najlepsze efekty daje dieta oparta na świeżych, nieprzetworzonych produktach, bogata w błonnik, witaminy i zdrowe tłuszcze. Składniki te wpływają korzystnie na funkcje poznawcze, poprawiają koncentrację, stabilizują nastrój i wspierają regulację poziomu energii.

    Szczególną rolę odgrywają:

    Te składniki są niezbędne do prawidłowej produkcji i działania neuroprzekaźników takich jak dopamina i serotonina, które regulują uwagę, impulsywność i nastrój. Ich odpowiedni poziom może przyczynić się do redukcji objawów ADHD, takich jak trudności w skupieniu i nadmierna ruchliwość.

    >> Sprawdź: Kwasy omega-3 – EPA i DHA – znaczenie w depresji. Rola i źródła kwasów omega 3

    Jakie grupy produktów spożywać przy ADHD?

    W codziennej diecie osoby z ADHD powinny się znaleźć:

    • Tłuste ryby (np. łosoś, makrela, sardynki) – bogate w kwasy omega-3, wspierające pracę mózgu,
    • Produkty pełnoziarniste (płatki owsiane, brązowy ryż, pieczywo żytnie) – stabilizujące poziom cukru i poprawiające koncentrację,
    • Warzywa i owoce (szczególnie zielonolistne) – źródło witamin, antyoksydantów i błonnika,
    • Rośliny strączkowe i chude mięso – dostarczające białka, żelaza i aminokwasów niezbędnych do syntezy dopaminy i serotoniny,
    • Orzechy i nasiona – bogate w magnez i cynk, wpływające na układ nerwowy i nastrój.

    Zbilansowana dieta oparta na tych produktach może stabilizować poziom glukozy we krwi, co pomaga w regulacji emocji i poprawie zdolności poznawczych.

    Morfologia banerek

    Znaczenie suplementów w ADHD

    W przypadku stwierdzonych niedoborów lekarz może zalecić suplementację. Najczęściej zalecane są:

    • omega-3 (EPA i DHA),
    • witamina B12,
    • magnez i cynk,
    • witamina D (szczególnie w sezonie jesienno-zimowym).

    Niektóre suplementy – jak kwasy omega-3 czy witaminy z grupy B – wspierają funkcjonowanie mózgu i mogą wpływać na poprawę koncentracji, nastroju oraz zmniejszenie impulsywności. Suplementy nie zastępują zbilansowanej diety, ale mogą być jej uzupełnieniem. Ich stosowanie warto poprzedzić odpowiednimi badaniami laboratoryjnymi.

    >> Przeczytaj również: Czym są suplementy diety i czym się różnią od leków?

    Czego brakuje w organizmie przy ADHD?

    Niektóre badania wskazują, że osoby z ADHD mogą mieć obniżony poziom niektórych pierwiastków. Do najczęstszych niedoborów należą:

    • żelazo,
    • cynk,
    • magnez,
    • witamina B12 i kwas foliowy.
    Badanie witaminy B12 banerek

    Jakich witamin brakuje przy ADHD?

    Braki witamin z grupy B, zwłaszcza B6, B9 (kwas foliowy) i B12 mogą wpływać na syntezę neuroprzekaźników. Ich niedobór wiąże się z pogorszeniem koncentracji i nastroju.

    Warto regularnie sprawdzać poziom tych witamin w organizmie.

    Czego nie jeść przy ADHD?

    Osoby z ADHD powinny ograniczyć:

    • cukier i produkty wysoko przetworzone,
    • słodzone napoje,
    • sztuczne barwniki i konserwanty (np. E102, E110, E124),
    • fast foody i tłuszcze trans.

    Spożywanie dużych ilości cukru może prowadzić do gwałtownych wahań poziomu glukozy, co utrudnia koncentrację i zwiększa impulsywność. Z kolei niektóre barwniki mogą nasilać nadpobudliwość, szczególnie u dzieci.

    Pakiet watrobowy banerek

    Dieta przy ADHD: częste pytania

    Jak działa kawa na osoby z ADHD?

    Choć może to zaskakiwać, u niektórych dorosłych z ADHD kofeina poprawia koncentrację i redukuje impulsywność. Jednak jej nadmiar może prowadzić do bezsenności i niepokoju. Warto obserwować reakcję organizmu i dostosować spożycie.

    >> Zobacz również: Kofeina – jak wpływa na organizm człowieka, skutki uboczne. Fakty i mity na temat kofeiny

    ADHD a alkohol: jaki ma wpływ?

    Alkohol może nasilać objawy ADHD, pogarszać koncentrację, zdolność do kontroli impulsów oraz zaburzać sen. Może też wchodzić w niebezpieczne interakcje z lekami stosowanymi w leczeniu ADHD. Osoby z tym zaburzeniem są również bardziej narażone na ryzyko nadużywania alkoholu, co bywa formą nieświadomego „samoleczenia”. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do pogłębienia trudności emocjonalnych i poznawczych.

    Czy barwniki spożywcze mają negatywny wpływ na osoby z ADHD?

    Tak, niektóre badania wskazują, że barwniki takie jak tartrazyna czy azorubina mogą pogarszać zachowanie, szczególnie u dzieci z ADHD. W UE produkty z takimi dodatkami muszą zawierać ostrzeżenie.

    Jaka dieta w ADHD: podsumowanie

    • Zadbaj o regularne posiłki opierające się na produktach nieprzetworzonych,
    • Spożywaj tłuste ryby i orzechy jako źródło omega-3,
    • Włącz warzywa i produkty pełnoziarniste,
    • Unikaj cukru, barwników i fast foodów,
    • Monitoruj poziom witamin z grupy B, żelaza i cynku,
    • Skonsultuj suplementację z lekarzem i wykonaj odpowiednie badania.

    Zbilansowana dieta może być cennym wsparciem w terapii ADHD. Zrób pierwszy krok – sprawdź swój stan odżywienia i podejmij świadome decyzje żywieniowe.

    Bibliografia

    1. Rytter M.J.H. i wsp. „Diet in the treatment of ADHD in children. Nordic Journal of Psychiatry”
    2. Lange K.W. i wsp. „Nutrition in the Management of ADHD: A Review of Recent Research”
    3. Taraszewska A., „Dieta w ADHD”, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

    Podwyższone eozynofile – eozynofilia u dorosłych

    Agata Strukow
    -
    0
    Podwyższone eozynofile – eozynofilia u dorosłych

    Eozynofilia to stan, w którym stwierdza się za wysoki poziom eozynofili we krwi obwodowej. Czy eozynofilia to choroba, na czym polega diagnostyka eozynofilii, jakie mogą być jej przyczyny u dorosłych.

    Spis treści:

    1. Co to jest eozynofilia – definicja
    2. Przyczyny eozynofilii
    3. Objawy eozynofilii u dorosłych
    4. Wysokie eozynofile – diagnostyka
    5. Eozynofila – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

    Co to jest eozynofilia – definicja

    Czym są eozynofile?

    Eozynofile to rodzaj białych komórek krwi (leukocytów), określane również jako granulocyty obojętnochłonne. Ich główną funkcją jest obrona organizmu przed pasożytami, biorą również udział w odpowiedzi immunologicznej.

    W szpiku kostnym dorosłego człowieka znajduje się ok. 3% eozynofilów.

    Liczba eozynofili we krwi obwodowej, czyli eozynofilia bezwzględna, powinna wynosić  0,05-0,50×10^9/L. Badanie ich poziomu jest elementem morfologii krwi, a same komórki bywają też nazywane eozynocytami – eozynofile i eozynocyty są tymi samymi komórkami.

    W morfologii znajdziemy również zawartość procentową poszczególnych rodzajów leukocytów, eozynocyty powinny stanowić od 0 do 5% białych ciałek krwi.

    Morfologia banerek

    Eozynofile są komórkami, które krótko przebywają we krwi – ok. 36 godzin – po czym przemieszczają się do narządów i tkanek, gdzie mają kontakt ze środowiskiem zewnętrznym.

    Eozynofilia – zbyt wysoka liczba eozynofili

    Eozynofilia to stan, w którym liczba eozynofili jest podwyższona i wynosi > 0,50 x 10^9/L. Wyróżnia się:

    • eozynofilię łagodną –  stan, w którym eozynofile są nieznacznie podwyższone, ich liczba jest niższa niż 1,5 x 10^9/L.
    • eozynofilię umiarkowaną – 1,5-5 x 10^9/L.
    • eozynofilię ciężką – powyżej 5 x x 10^9/L.

    Przyczyny eozynofilii

    Eozynofila nie jest chorobą, jest objawem, którego przyczynę zawsze należy zdiagnozować.

    Eozynofilia wtórna

    Najczęstszą przyczyną podwyższonego poziomu eozynofili jest eozynofilia wtórna, czyli reaktywna, obserwowana w wielu schorzeniach.

    • Infekcje pasożytnicze – eozynofile powyżej normy są bardzo często obserwowane w przebiegu zakażenia tasiemcem, węgorkiem jelitowym, bąblowcem, glistą ludzką, itp.
    • Infekcje niepasożytnicze – podniesiony poziom eozynofili zdarza się w okresie zdrowienia po infekcji, w przebiegu aspergilozy, choroby kociego pazura, zakażenia grzybami Cryptococcus.
    • Choroby alergiczne – w chorobach alergicznych częstotliwość występowania eozynofilii jest wysoka. Towarzyszy ona alergicznemu nieżytowi nosa, atopowemu zapaleniu skóry, pokrzywce, astmie oskrzelowej, obrzękowi naczynioruchowemu Quincke`go.
    • Choroby idiopatyczne lub układowe – eozynofilowe zapalenie płuc, eozynofilowe zapalenie naczyń (z. Churg-Strauss), eozynofilowe zapalenie przełyku, żołądka, jelit.
    • Choroby nowotworowe – w chorobie Hodgkina, niektórych guzach litych, w przerzutach nowotworowych eozynofilia występuje z umiarkowaną częstotliwością.
    • Choroby tkanki łącznej – guzkowe zapalenie tętnic, choroba posurowicza, niektóre kolagenozy.
    • Choroby autoimmunologiczne – niedobory IgA, reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Wiskotta-Aldricha.
    • Zaburzenia endokrynologiczne – choroba Addisona.
    • Leki – eozynofilia związana z podawaniem leków spotykana jest stosunkowo rzadko, mogą ją wywoływać sulfonamidy, sole złota, analogi puryn, karbamazepina, czynnik wzrostu.

    >> Przeczytaj też: Glistnica (askarioza) – choroba pasożytnicza układu pokarmowego

    Eozynofilia pierwotna

    Stan, który występuje w rozrostach nowotworowych, tzw. eozynofilia klonalna. Druga grupa schorzeń to eozynofilia idiopatyczna, którą rozpoznaje się po wykluczeniu eozynofilii wtórnej i klonalnej.

    Eozynofilie klonalne związane są z występowaniem limfocytów T o nietypowym obrazie. Natomiast eozynofilia idiopatyczna przyjmuje postać zespołu hipereozynofilowego (HES), w którym obserwuje się stale zwiększoną liczbę eozynocytów przez okres powyżej 6 miesięcy.

    Objawy eozynofilii u dorosłych

    Charakter dolegliwości i objawów towarzyszących eozynofilii jest bezpośrednio związany z jej pierwotną przyczyną. Ponieważ podwyższony poziom granulocytów kwasochłonnych obserwuje się w wielu schorzeniach, symptomy wskazujące na ich zwiększoną liczbę mogą obejmować:

    • objawy alergiczne: swędząca wysypka, katar sienny, duszność, zmiany skórne, pokrzywka.
    • objawy infekcji pasożytniczych: bóle brzucha, biegunka, utrata masy ciała, osłabienie, męczliwość.
    • objawy ogólnoustrojowe – mogą być związane chorobami nowotworowymi – gorączka, osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych, utrata masy ciała.

    Objawy zespołu hipereozynofilowego – HES

    Zespół HES występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet i charakteryzuje się następującymi objawami:

    >> Przeczytaj też: Choroby skóry u człowieka. Najczęściej występujące dermatozy

    Wysokie eozynofile – diagnostyka

    W przypadku stwierdzenia wysokiego poziomu eozynofilii w morfologii wskazana jest pogłębiona diagnostyka.

    Podniesione eozynofile i wywiad lekarski

    Podwyższony poziom eozynofili może mieć źródła w wielu stanach klinicznych, dlatego, aby ukierunkować diagnozę, ważny jest wywiad lekarski i istniejące objawy.

    Podwyższone eozynofile i bóle brzucha mogą świadczyć o infekcji pasożytniczej, dlatego w tym przypadku lekarz prawdopodobnie zleci dodatkowe badania parazytologiczne:

    • kał na obecność pasożytów,
    • badania przeciwciał w kierunku pasożytów.

    Dokładny wywiad będzie obejmował nie tylko istniejące objawy, ale także ekspozycję na alergeny, podróże, przyjmowane leki, choroby współistniejące.

    >> Może Cię zainteresować: Badanie kału w kierunku pasożytów. Jak się przygotować, ile trwa, co wykrywa? Fakty i mity

    Badanie kału w kierunku pasożytów banerek

    Podniesione eozynofile – dodatkowe badania

    W zależności od zgłaszanych przez pacjenta objawów lekarz może zalecić:

    Badanie CRP - (białko C-reaktywne) banerek

    Eozynofilia – leczenie

    Jak już wspomniano wyżej eozynofilia nie jest chorobą, lecz objawem, dlatego w leczeniu tego stanu jedynym możliwym rozwiązaniem jest leczenie choroby podstawowej. Czyli leki anythistaminowe w przypadku alergii. Leki przeciwpasożytnicze czy leki immunosupresyjne w przypadku chorób autoimmunologicznych. Leczenie choroby nowotworowej, jeśli to ona jest przyczyną eozynofilii.

    Eozynofila – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

    Co to znaczy, że mam „podwyższone eozynofile” (eozynofilia)?

    Eozynofilia to stan, w którym liczba eozynofili we krwi obwodowej jest wyższa niż norma. Podwyższone eozynofile nie są chorobą samą w sobie, lecz sygnałem, że w organizmie przebiega jakiś proces chorobowy, który wymaga pogłębionej diagnostyki.

    Czy podwyższone eozynofile zawsze oznaczają coś poważnego?

    Nie zawsze. Często są one wynikiem łagodnych i dobrze kontrolowanych alergii sezonowych. Jednakże mogą wskazywać na poważniejsze stany, takie jak infekcje pasożytnicze, choroby autoimmunologiczne czy nawet niektóre nowotwory.

    O czym świadczą podwyższone eozynofile reszta w normie?

    Podwyższony poziom eozynofili może świadczyć o alergii, infekcji pasożytniczej, chorobach autoimmunologicznych.

    Czy eozynofilia może być dziedziczna?

    Eozynofilia nie jest dziedziczna, ale skłonność do niektórych chorób, które ją powodują (np. alergie), może być genetycznie uwarunkowana.

    Do jakiego lekarza należy się zgłosić z podwyższonymi eozynofilami?

    Pierwszym krokiem powinna być wizyta u lekarza rodzinnego, który po zebraniu wywiadu zleci badania dodatkowe. Jeśli będzie to możliwe zleci leczenie, lub skieruje do lekarza specjalisty, np. alergologa, hematologa, reumatologa, gastroenterologa.

    O czym mogą świadczyć dwukrotnie podwyższone eozynofile?

    Przyczyny eozynofilii mogą być różne, może to być alergia, infekcja pasożytnicza, choroby automimmunologiczne i inne. Dlatego w takim przypadku zawsze należy zgłosić się do lekarza, który zleci odpowiednie postępowanie.

    PIŚMIENNICTWO

    Dembińska-Kieć A., Naskalski J., Solnica B., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, wydanie IV, Urban&Partner Wrocław 2017.

    Badania laboratoryjne na NFZ

    Izabela Grabowska
    -
    0
    Badania laboratoryjne na NFZ

    Każdy pacjent ubezpieczony w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ) ma prawo do bezpłatnej opieki lekarza rodzinnego, czyli lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) oraz lekarzy specjalistów. Z niniejszego artykułu dowiesz się, na jakie badania refundowane przez NFZ może wystawić skierowanie lekarz rodzinny oraz jak długo ważne jest skierowanie na badania.

    Spis treści:

    1. Co to jest system ochrony zdrowia?
    2. Na jakie badania krwi może skierować lekarz POZ?
    3. Jak długo jest ważne skierowanie na badania?
    4. Jak często należy wykonywać badania profilaktyczne?
    5. FAQ – najczęściej zadawane pytania
    6. Podsumowanie

    Co to jest system ochrony zdrowia?

    System ochrony zdrowia gwarantuje każdej uprawnionej osobie zorganizowaną opiekę zdrowotną oraz równy dostęp do świadczeń zdrowotnych. Aby móc z tego skorzystać należy posiadać ubezpieczenie lub inne prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, określonych w rozporządzeniach Ministra Zdrowia. Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) finansuje dostęp do świadczeń realizowanych w ramach zawartych umów z placówkami medycznymi. Wśród tych świadczeń są również badania laboratoryjne.

    Na jakie badania krwi może skierować lekarz POZ?

    Lekarz POZ zajmuje się profilaktyką, diagnozowaniem i leczeniem chorób zakaźnych, a także przewlekłych. Może on skierować pacjenta na następujące badania laboratoryjne (badania z krwi, badania z moczu i kału) refundowane przez NFZ:

    Badania hematologiczne

    Badania funkcji wątroby i przewodu pokarmowego

    Badania z krwi:

    Badania z moczu:

    Badania z kału:

    Badania tarczycy

    Badania w  kierunku cukrzycy

    Badania z krwi:

    Badania z moczu:

    Badania funkcji nerek

    Badania z krwi:

    Badania z moczu:

    Badania gospodarki żelazowej

    Zaburzenia lipidowe – pełen lipidogram

    Choroby układu krążenia

    Zaburzenia białkowe i uszkodzenia mięśni

    Stany zapalne

    Elektrolity

    Badania z krwi:

    Badania z moczu:

    Badania niedoboru witamin

    Alergie

    – alergenom wziewnym: leszczyna, olcha, brzoza, trawy, żyto, bylica, roztocza kurzu domowego, pies, kot, altenaria, 

    – alergenom pokarmowym: mleko, jaja, pszenica, soja, orzechy ziemne, orzechy laskowe, ryby, owoce morza – skorupiaki, marchew, jabłko.

    Choroby przenoszone drogą płciową

    Choroby reumatologiczne

    Choroby prostaty

    Badania układu krzepnięcia

    Badania mikrobiologiczne – posiewy

    Jak długo jest ważne skierowanie na badania krwi?

    Skierowanie do laboratorium co do zasady nie ma formalnego terminu ważności. Niemniej jednak, z uwagi na dynamikę procesów zachodzących w organizmie człowieka i potencjalne zmiany w stanie zdrowia, rekomenduje się, aby badania zostały wykonane w możliwie najkrótszym czasie od daty wystawienia skierowania.

    Optymalnie, zaleca się, aby pacjent zgłosił się na badania laboratoryjne w ciągu 30 dni od otrzymania skierowania. Pozwoli to na uzyskanie wyników, które z największym prawdopodobieństwem będą odzwierciedlać aktualny obraz jego zdrowia i umożliwią lekarzowi podjęcie właściwych decyzji terapeutycznych.

    Jeśli pacjent ma skierowanie starsze niż sugerowane 30 dni, można skontaktować się z wybraną placówką diagnostyczną i upewnić, że skierowanie nadal będzie honorowane.

    Jak często należy wykonywać badania profilaktyczne?

    Jeśli nie występują choroby przewlekłe i inne problemy zdrowotne, należy zgłosić się raz w roku na konsultację z lekarzem POZ – mimo braku dolegliwości – w celu wykonania badań profilaktycznych.

    Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek

    Kobiety powinny dodatkowo pamiętać o regularnych wizytach ginekologicznych i wykonaniu cytologii – przynajmniej raz na 3 lata od 25. roku życia. Raz w miesiącu kobiety powinny wykonywać samobadanie piersi – między 5. a 10. dniem cyklu lub w przerwie między tabletkami antykoncepcyjnymi.

    Po menopauzie należy wybrać jeden dowolny dzień w miesiącu. Jeśli zostaną zaobserwowane jakiekolwiek zmiany w piersi, w tym zmiana wielkości, wydzielina z sutków czy wyczuwalne guzki, należy zgłosić się do lekarza.

    Mężczyźni zaś, raz w miesiącu powinni wykonywać samobadanie jąder i prącia, a po 40 roku życia wykonać badanie PSA z próbki krwi. Kontrolna wizyta stomatologiczna u obu płci, powinna odbywać się co 6 miesięcy.

    FAQ – najczęściej zadawane pytania

    Jakie badania należą się z NFZ raz w roku?

    Nie ma jednego uniwersalnego pakietu badań profilaktycznych, które każda osoba może wykonać na NFZ raz w roku. Dostępność i częstotliwość badań zależą od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, czynniki ryzyka, rekomendacje medyczne oraz aktualne programy profilaktyczne.

    Jakie badania hormonalne można zrobić na NFZ?

    Lekarz rodzinny może zlecić badania hormonów tarczycy. Pozostałe hormony, np. badania testoteronu w ramach NFZ, insulinooporność, badania hormonalne u kobiet, mogą zlecać lekarze specjaliści, np. endokrynolog, ginekolog, diabetolog, androlog, urolog. Badania hormonalne mogą zlecać wszyscy lekarze specjaliści, jeśli są pomocne w postawieniu diagnozy.

    Jaki lekarz może zlecić w ramach NFZ badania na gluten?

    Badania w kierunku celiakii może zlecić każdy lekarz specjalista, zazwyczaj zleca je gastroenterolog.

    Jakie badania genetyczne można zrobić na NFZ?

    Osoby dorosłe mogą wykonać badania genetyczne w ramach NFZ w konkretnych sytuacjach, np. po poronieniach, w przypadku podejrzenia genetycznie uwarunkowanych nowotworów lub w czasie leczenia, np. jako kwalifikacja do określonych terapii. Skierowania na takie badania są wystawianie wyłącznie przez specjalistów. Szerszy dostęp na bezpłatne badania genetyczne mają dzieci do 18 r.ż., ale również ze skierowaniem od lekarza specjalisty.

    Dostęp do bezpłatnych badań prenatalnych w ramach NFZ mają kobiety w ciąży, ze skierowaniem od lekarza prowadzącego.

    Podsumowanie

    Regularnie wykonywane badania profilaktyczne umożliwiają rozpoznanie choroby na wczesnym etapie rozwoju i szybsze rozpoczęcie skutecznego leczenia. Dlatego tak ważna jest dostępność badań diagnostycznych i świadomość, że ich wykonywanie jest jednym z filarów naszego zdrowia.

    Piśmiennictwo

    1. https://pacjent.gov.pl/artykul/jakie-badania-moze-zlecic-lekarz-poz (dostęp 14.05.2025)
    2. https://nfz.gov.pl 
    3. Dz.U. 2023 poz. 1427, Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 16 czerwca 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej

    Krew w kale u dziecka i niemowlaka – co może oznaczać i jakie badania wykonać?

    Damian Matusiak
    -
    0
    Krew w kale u dziecka i niemowlaka – co może oznaczać i jakie badania wykonać?

    Krew w kale u dziecka to objaw, który zawsze wymaga uwagi rodziców. Może mieć zarówno łagodne przyczyny, jak i wskazywać na poważniejsze problemy zdrowotne.

    W artykule omówimy, co może oznaczać krew w stolcu u niemowląt i starszych dzieci, jakie badania warto wykonać oraz kiedy konieczna jest pilna konsultacja z pediatrą lub gastroenterologiem. Dowiesz się również, jak wygląda proces leczenia i na co zwrócić uwagę podczas obserwacji dziecka. Przeczytaj, a zrozumiesz, jak postępować w takiej sytuacji.

    Spis treści:

    1. Co oznacza i jakie są przyczyny krwi w kale u dziecka?
    2. Wygląd krwi w kale u dziecka – kiedy powinien niepokoić?
    3. Krew w kale u dziecka – badania i diagnostyka
    4. Proces leczenia krwi w kale u dziecka
    5. Krew w kale u dziecka – podsumowanie
    6. Krew w kale u dziecka – najważniejsze pytania i odpowiedzi

    Co oznacza i jakie są przyczyny krwi w kale u dziecka?

    Krew w kale u dziecka może pochodzić z różnych odcinków przewodu pokarmowego i mieć różne przyczyny. Najczęstsze z nich to:

    U niemowląt:

    • pęknięcia brodawek sutkowych u matki – dziecko połyka krew podczas karmienia piersią (tzw. zespół połykanej krwi).
    • alergia na białka mleka krowiego (ABMK) – częsta przyczyna krwi w stolcu u niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym lub u których matka spożywa nabiał.
    • szczelina odbytu – spowodowana zaparciami czynnościowymi lub oddawaniem pojedynczych, zbitych i dużych stolców.
    • infekcje przewodu pokarmowego – np. rotawirusy, norowirusy, adenowirusy, bakterie (Salmonella, E. coli).

    U starszych dzieci:

    • polipy jelitowe – łagodne zmiany, które mogą krwawić.
    • choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) – przewlekłe stany zapalne jelit.
    • uchyłek Meckela – wrodzona anomalia jelita cienkiego, która może krwawić.
    • infekcje bakteryjne i pasożyty – np. czerwonka, lamblie.
    • szczelina odbytu lub guzki krwawnicze.

    >> Sprawdź też: Lamblioza (giardioza) – warto wiedzieć więcej

    Uwaga nr 1
    Krew w stolcu może być również wynikiem spożycia barwników (np. buraków) lub leków (np. żelazo zmienia kolor stolca na ciemny).

    Wygląd krwi w kale u dziecka – kiedy powinien niepokoić?

    Charakter krwi w kale może pomóc w ustaleniu jej źródła:

    • jasnoczerwona krew na powierzchni stolca – zwykle oznacza krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego (np. szczelina odbytu, guzki krwawnicze).
    • ciemna, smolista krew (melena) – sugeruje krwawienie z żołądka lub dwunastnicy (np. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy; rzadka u dzieci),
    • krew zmieszana ze śluzem – może wskazywać na infekcję lub zapalenie jelit (np. WZJG),
    • niewielkie ślady krwi w pieluszce – u niemowląt często wynikają z alergii lub podrażnienia.
    Uwaga nr 2
    Skoro wspomnieliśmy o chorobach zapalnych jelit, zapamiętaj: WZJG zazwyczaj daje obfite krwawienia, z kolei choroba Leśniowskiego-Crohna skąpe, o ile w ogóle.  

    Kiedy pilnie zgłosić się do lekarza? Gdy pojawią się:

    • wymioty z krwią,
    • ból brzucha, gorączka, osłabienie,
    • duża ilość krwi w stolcu,
    • bladość, szybkie męczenie się (może wskazywać na anemię).

    >> Przeczytaj też: Czarny stolec, smolisty stolec – przyczyny, diagnostyka, postępowanie

    kalprotektyna w kale

    Krew w kale u dziecka – badania i diagnostyka

    Jeśli zauważysz krew w stolcu dziecka, lekarz może zlecić następujące badania:

    • badanie kału (kalprotektyna, krew utajona), w tym badania mikrobiologiczne (posiew i/lub obecność wirusów w kale),
    • morfologia z rozmazem,
    • CRP, ferrytyna,
    • USG jamy brzusznej – głównie jako pierwsze badanie obrazowe,
    • rektoskopia/kolonoskopia – jeśli podejrzewa się chorobę zapalną jelit.

    U niemowląt często wystarcza obserwacja i modyfikacja diety (np. eliminacja nabiału u matki karmiącej). Pamiętaj jednak, że rzeczywista częstość występowania alergii na białka mleka krowiego jest niewielka.

    >> Przeczytaj też: Posiew kału – czemu służy badanie i jak interpretować wyniki?

    Badanie krew utajona w kale (met. ilościowa) banerek

    Proces leczenia krwi w kale u dziecka

    Leczenie zależy od przyczyny:

    • alergia pokarmowa – dieta eliminacyjna.
    • szczelina odbytu – dieta bogata w błonnik, maści przyspieszające gojenie, nasiadówki np. w korze dębu.
    • infekcje przewodu pokarmowego – leczenie objawowe (elektrolity, probiotyk, racekadotryl).
    Uwaga nr 3
    Niezależnie od etiologii nieżytu żołądkowo-jelitowego w znacznej większości przypadków leczenie jest objawowe i polega przede wszystkim na doustnym nawadnianiu elektrolitami!   Inne interwencje o udowodnionym działaniu skracającym czas trwania i nasilenie biegunki to podaż odpowiednich szczepów probiotycznych (nie wszystkich!) oraz racekadotrylu w odpowiedniej dawce. Stosowanie antybiotyków nawet w przypadku salmonellozy jest ściśle ograniczone do ciężkich przypadków.  
    • choroby zapalne jelit – leki przeciwzapalne, immunosupresyjne.
    • polipy jelitowe – usunięcie podczas kolonoskopii.

    >> Przeczytaj też: Polipy w jelicie grubym – czym są i jakie dają objawy? Przyczyny, diagnostyka i leczenie

    Krew w kale u dziecka – podsumowanie

    Krew w kale u dziecka może mieć różne przyczyny – od niegroźnych po wymagające pilnej interwencji. Ważne są obserwacja wyglądu stolca i ogólnego stanu dziecka. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z pediatrą.

    Do zapamiętania:

    • krew w kale u niemowląt często wynika z infekcji, alergii lub szczeliny odbytu.
    • u starszych dzieci może wskazywać na infekcję, polipy lub choroby zapalne jelit.
    • jasna krew zwykle pochodzi z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, ciemna – z górnego.
    • kluczowe badania to analiza kału, morfologii krwi, czasem kolonoskopia.
    • leczenie zależy od przyczyny (dieta, leki, zabiegi).

    Nie bagatelizuj krwi w stolcu dziecka! Jeśli objawy nie ustępują, zgłoś się do lekarza.

    Krew w kale u dziecka – najważniejsze pytania i odpowiedzi

    Czy krew w kale u niemowlaka zawsze oznacza chorobę?

    Nie zawsze – może wynikać z alergii lub podrażnienia. Wymaga jednak konsultacji z pediatrą.

    Czy dieta matki karmiącej może wpływać na krew w stolcu dziecka?

    Tak, jeśli matka spożywa nabiał, a dziecko ma alergię na białko mleka krowiego.

    Kiedy krew w kale wymaga pilnej wizyty w szpitalu?

    Gdy towarzyszą jej tzw. czerwone flagi: wymioty z krwią, silny ból brzucha lub znaczne osłabienie dziecka.

    Źródła

    1. Piccirillo M, Pucinischi V, Mennini M, Strisciuglio C, Iannicelli E, Giallorenzi MA, Furio S, Ferretti A, Parisi P, Di Nardo G. Gastrointestinal bleeding in children: diagnostic approach. Ital J Pediatr. 2024 Jan 23;50(1):13. doi: 10.1186/s13052-024-01592-2. PMID: 38263189; PMCID: PMC10807079. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10807079/ (dostęp 27.05.2025)
    2. Guarino A, Ashkenazi S, Gendrel D, Lo Vecchio A, Shamir R, Szajewska H; European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition; European Society for Pediatric Infectious Diseases. European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases evidence-based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe: update 2014. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014 Jul;59(1):132-52. doi: 10.1097/MPG.0000000000000375. PMID: 24739189. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1097/MPG.0000000000000375 (dostęp 27.05.2025)
    3. Koletzko S, Niggemann B, Arato A, Dias JA, Heuschkel R, Husby S, Mearin ML, Papadopoulou A, Ruemmele FM, Staiano A, Schäppi MG, Vandenplas Y; European Society of Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. Diagnostic approach and management of cow’s-milk protein allergy in infants and children: ESPGHAN GI Committee practical guidelines. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2012 Aug;55(2):221-9. doi: 10.1097/MPG.0b013e31825c9482. PMID: 22569527. https://www.espghan.org/knowledge-center/publications/Gastroenterology/2012_Diagnostic_Approach_and_Management_of_Cow_s_Milk_Protein_Allergy (dostęp 27.05.2025)

    Resuscytacja i pierwsza pomoc u dziecka. Jak jej udzielić?

    Damian Matusiak
    -
    0
    Resuscytacja i pierwsza pomoc u dziecka. Jak jej udzielić?

    Nagłe zatrzymanie krążenia u dziecka to dramatyczna sytuacja, która wymaga natychmiastowego i opanowanego działania. Wiedza na temat prawidłowej resuscytacji może uratować życie. Z tego artykułu dowiesz się, jakie są najczęstsze przyczyny zatrzymania akcji serca u dzieci i jak prawidłowo wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO). Przedstawimy też krok po kroku instrukcję pierwszej pomocy. Głodny wiedzy? Zapraszamy do krótkiej, lecz treściwej lektury.

    Spis treści:

    1. Resuscytacja dzieci i niemowląt – przyczyny zatrzymania akcji serca
    2. Od czego zacząć pierwszą pomoc u dzieci i niemowląt?
    3. Kolejne kroki resuscytacji dziecka – 5 oddechów ratowniczych i reanimacja
    4. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa niemowląt
    5. Resuscytacja dzieci powyżej 1. roku życia
    6. Pierwsza pomoc u dzieci krok po kroku
    7. Kiedy wezwać pomoc?
    8. Podsumowanie

    Resuscytacja dzieci i niemowląt – przyczyny zatrzymania akcji serca

    Jak mawiają pediatrzy, „dziecko to nie jest mały dorosły” i nie ma w tym krzty przesady. Populacja pediatryczna, w odróżnieniu od dorosłych, z reguły nie jest obciążona wieloma chorobami, dodatkowo zależności anatomiczne (zwłaszcza dróg oddechowych) są różne. Oznacza to, że przy zatrzymaniu krążenia spodziewamy się innych przyczyn niż u dorosłych.

    Dochodzi do niego najczęściej z powodu:

    • niedotlenienia (zadławienie, utonięcie, zadymienie) – 60% przypadków,
    • urazów (wypadki komunikacyjne, upadki z wysokości) – 20%,
    • chorób układu oddechowego (astma, zapalenie płuc u dziecka) – 10%,
    • nagłej śmierci łóżeczkowej (SIDS) – dotyczy niemowląt do 1. roku życia,
    • wrodzonych wad i/lub zaburzeń rytmu,
    • wrodzonych wad metabolizmu.
    Pakiet profilaktyka ogólny (10 badań) banerek
    Uwaga nr 1
    W przeciwieństwie do dorosłych, u dzieci zatrzymanie krążenia zwykle poprzedza nagłe zatrzymanie oddechu.

    Od czego zacząć pierwszą pomoc u dzieci i niemowląt?

    Zanim zaczniemy omawiać szczegóły dotyczące udzielania pierwszej pomocy, pamiętaj – zalecenia towarzystw naukowych co do sposobu jej przeprowadzania nie są dziełem przypadku, lecz najlepszych dostępnych dowodów. Trzymaj się algorytmu i nie ulegaj panice – to znacznie zwiększa szansę na przeżycie poszkodowanego:

    • krok 1: Oceń bezpieczeństwo; sprawdź, czy miejsce jest bezpieczne dla Ciebie i dziecka,
    • krok 2: sprawdź reakcję; delikatnie potrząśnij za ramię (u niemowlęcia – dotknij stopy), zawołaj głośno: „Czy wszystko w porządku?”,
    • krok 3: Sprawdź oddech w następujący sposób: odsłoń klatkę piersiową, przyłóż ucho do ust i nosa dziecka, patrząc jednocześnie na ruchy klatki piersiowej, jeśli dziecko oddycha to ułóż je w pozycji bezpiecznej, jeśli natomiast nie oddycha lub oddech jest nieregularny – natychmiast rozpocznij RKO!
    Pierwsza_pomoc_infografika

    Kolejne kroki resuscytacji dziecka – 5 oddechów ratowniczych i reanimacja

    Pamiętaj, że kluczem do skutecznej resuscytacji jest odpowiednia jakość wykonywania kolejnych kroków; w zależności od wieku poszczególne elementy będą się nieco różnić (o tym w kolejnych punktach).

    Schemat i sposób resuscytacji są następujące:

    • 5 oddechów ratowniczych:
      • niemowlęcia: obejmij ustami nos i usta dziecka,
      • u starszego dziecka: zatkaj nos, obejmij usta swoimi ustami,
      • wdmuchuj powietrze przez 1 sekundę, obserwując unoszenie się klatki piersiowej,
      • powtórz pięciokrotnie,
    • tzw. masaż serca u dziecka, czyli uciskanie klatki piersiowej:
      • niemowląt (0-1 rok): uciskaj 2 palcami na środku klatki piersiowej (1 cm poniżej linii sutkowej), głębokość ucisku ok. ⅓ wymiaru przednio-tylnego klatki piersiowej, tempo: 100-120 uciśnięć na minutę,
      • u dzieci (powyżej 1. roku życia): uciskaj jedną ręką na mostku, głębokość ucisku ok. ⅓ wymiaru przednio-tylnego klatki piersiowej, tempo: 100-120 uciśnięć na minutę,
    • po wykonaniu 5 oddechów ratunkowych dalsze (wyżej podane) kroki wykonuj w stosunku 15 uciśnięć – 2 wdechy (15:2); jeśli jesteś sam – po 1 minucie RKO zadzwoń pod 112.
    UWAGA nr 2
    Zapamiętaj – wysokiej jakości uciśnięcia klatki piersiowej są głównym czynnikiem warunkującym “zastąpienie” pracy serca!
    UWAGA nr 3
    Jak osiągnąć tempo 100-120 uciśnięć na minutę? To proste. Wystarczy uciskać w rytm piosenki Stayin’ Alive słynnego zespołu Bee Gees.

    Resuscytacja krążeniowo-oddechowa niemowląt

    Oto kilka odmienności przy prowadzeniu RKO niemowląt:

    • pozycja: na twardym podłożu (np. stole),
    • uciski: 2 palcami (jeśli jesteś sam) lub 2 kciukami (jeśli pomaga drugi ratownik; pozostałe palce obejmują od tyłu klatkę piersiową),
    • oddechy: obejmij nos i usta dziecka swoimi ustami,
    • nie przerywaj RKO dłużej niż na 10 sekund!

    Resuscytacja dzieci powyżej 1. roku życia

    W tej grupie wiekowej:

    • pozycja: na plecach, na twardej powierzchni,
    • uciski: jedna ręka (u małych dzieci) lub dwie ręce (u większych),
    • oddechy: zatkaj nos, obejmij usta dziecka.
    UWAGA nr 4
    Jeśli boisz się wykonywać oddechy – rób same uciski (RKO tylko rękami).

    Pierwsza pomoc u dzieci krok po kroku

    Twoje opanowanie i trzymanie się algorytmu to dwa czynniki, które są absolutnie podstawowe w sytuacji, gdy dziecko jest nieprzytomne. Oto szybka instrukcja postępowania, będąca podsumowaniem dotychczasowych treści:

    • sprawdź bezpieczeństwo – czy możesz podejść do dziecka?
    • oceń przytomność – delikatnie potrząśnij za ramiona, zawołaj,
    • sprawdź oddech – czy klatka piersiowa się porusza?
    • jeśli dziecko nie oddycha:
      • 5 oddechów ratowniczych (u niemowląt: nos + usta, u starszych: tylko usta),
      • 15 uciśnięć klatki piersiowej (100-120 na minutę),
      • 2 oddechy ratownicze,
      • kontynuuj 15:2, aż przyjedzie pomoc,
      • jeśli jesteś sam – po 1 minucie RKO zadzwoń pod 112.

    Kiedy wezwać pomoc?

    Natychmiast, jeśli dziecko:

    • nie oddycha,
    • jest nieprzytomne,
    • ma drgawki,
    • straciło przytomność po urazie, zwłaszcza głowy.
    UWAGA nr 5
    Nie zwlekaj! Każda minuta bez RKO zmniejsza szanse na przeżycie aż o 10%!

    Podsumowanie

    Zatrzymanie krążenia u dzieci najczęściej wynika z niedotlenienia. Resuscytację zaczynamy od 5 oddechów ratowniczych. U niemowląt uciskamy 2 palcami, u starszych dzieci – jedną ręką. Stosunek uciśnięć do oddechów: 15:2. Jeśli boisz się wykonywania oddechów – wykonuj same uciski klatki piersiowej. Nie bój się działać! Nawet nieidealna resuscytacja zwiększa szanse dziecka na przeżycie!

    Źródła

    1. Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji 2021
      https://cprguidelines.eu/guidelines-2021
    2. Duff JP, Topjian AA, Berg MD, Chan M, Haskell SE, Joyner BL Jr, Lasa JJ, Ley SJ, Raymond TT, Sutton RM, Hazinski MF, Atkins DL. 2019 American Heart Association Focused Update on Pediatric Basic Life Support: An Update to the American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care. Circulation. 2019 Dec 10;140(24):e915-e921. doi: 10.1161/CIR.0000000000000736. Epub 2019 Nov 14. PMID: 31722546.
      https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIR.0000000000000736?rfr_dat=cr_pub++0pubmed&url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org
    3. Wyckoff MH, Greif R, Morley PT, Ng KC, Olasveengen TM, Singletary EM, Soar J, Cheng A, Drennan IR, Liley HG, Scholefield BR, Smyth MA, Welsford M, Zideman DA, Acworth J, Aickin R, Andersen LW, Atkins D, Berry DC, Bhanji F, Bierens J, Borra V, Böttiger BW, Bradley RN, Bray JE, Breckwoldt J, Callaway CW, Carlson JN, Cassan P, Castrén M, Chang WT, Charlton NP, Chung SP, Considine J, Costa-Nobre DT, Couper K, Couto TB, Dainty KN, Davis PG, de Almeida MF, de Caen AR, Deakin CD, Djärv T, Donnino MW, Douma MJ, Duff JP, Dunne CL, Eastwood K, El-Naggar W, Fabres JG, Fawke J, Finn J, Foglia EE, Folke F, Gilfoyle E, Goolsby CA, Granfeldt A, Guerguerian AM, Guinsburg R, Hirsch KG, Holmberg MJ, Hosono S, Hsieh MJ, Hsu CH, Ikeyama T, Isayama T, Johnson NJ, Kapadia VS, Kawakami MD, Kim HS, Kleinman M, Kloeck DA, Kudenchuk PJ, Lagina AT, Lauridsen KG, Lavonas EJ, Lee HC, Lin YJ, Lockey AS, Maconochie IK, Madar RJ, Malta Hansen C, Masterson S, Matsuyama T, McKinlay CJD, Meyran D, Morgan P, Morrison LJ, Nadkarni V, Nakwa FL, Nation KJ, Nehme Z, Nemeth M, Neumar RW, Nicholson T, Nikolaou N, Nishiyama C, Norii T, Nuthall GA, O’Neill BJ, Ong YG, Orkin AM, Paiva EF, Parr MJ, Patocka C, Pellegrino JL, Perkins GD, Perlman JM, Rabi Y, Reis AG, Reynolds JC, Ristagno G, Rodriguez-Nunez A, Roehr CC, Rüdiger M, Sakamoto T, Sandroni C, Sawyer TL, Schexnayder SM, Schmölzer GM, Schnaubelt S, Semeraro F, Skrifvars MB, Smith CM, Sugiura T, Tijssen JA, Trevisanuto D, Van de Voorde P, Wang TL, Weiner GM, Wyllie JP, Yang CW, Yeung J, Nolan JP, Berg KM; Collaborators. 2022 International Consensus on Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science With Treatment Recommendations: Summary From the Basic Life Support; Advanced Life Support; Pediatric Life Support; Neonatal Life Support; Education, Implementation, and Teams; and First Aid Task Forces. Circulation. 2022 Dec 20;146(25):e483-e557. doi: 10.1161/CIR.0000000000001095. Epub 2022 Nov 3. Erratum in: Circulation. 2024 May 21;149(21):e1218. doi: 10.1161/CIR.0000000000001253. PMID: 36325905.
      https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIR.0000000000000736?rfr_dat=cr_pub++0pubmed&url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org

    ADHD u kobiet i dziewczynek – jak je rozpoznać i leczyć?     

    Sara Aszkiełowicz
    -
    0
    ADHD u kobiet i dziewczynek – jak je rozpoznać i leczyć?     

    Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) jest zaburzeniem neurorozwojowym, które najczęściej kojarzy się z chłopcami w wieku szkolnym. Tymczasem coraz więcej badań i doświadczeń klinicznych pokazuje, że ADHD u kobiet i dziewczynek ma nieco inny przebieg, przez co często pozostaje niezdiagnozowane przez wiele lat. Jak rozpoznać objawy, jak przebiega diagnoza i leczenie ADHD u dorosłych kobiet i dziewcząt? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.

    Spis treści:

    1. Objawy ADHD u kobiet i dziewczynek
    2. Jak rozpoznać ADHD u kobiet?
    3. ADHD u dziewczynek – jak przebiega?
    4. Diagnoza ADHD u kobiet
    5. Jak leczyć ADHD u dorosłych kobiet?
    6. Jaką rolę pełni macica u kobiety?
    7. ADHD u kobiet – podsumowanie

    Objawy ADHD u kobiet i dziewczynek

    ADHD u kobiet objawy mogą być mniej oczywiste niż u mężczyzn. Zamiast klasycznej nadruchliwości, kobiety częściej doświadczają problemów z koncentracją, chronicznego zmęczenia, impulsywności w emocjach oraz niskiej samooceny. Warto podkreślić, że objawy te mogą być przez lata maskowane przez mechanizmy kompensacyjne, takie jak perfekcjonizm czy nadmierna samokontrola.

    Typowe objawy ADHD u kobiet:

    • trudność z organizacją codziennych obowiązków,
    • zapominanie o ważnych terminach i zadaniach,
    • uczucie przytłoczenia przy prostych czynnościach,
    • nadmierna emocjonalność (łatwe wybuchy złości, płaczliwość),
    • impulsywne decyzje (zakupy, zmiany pracy, relacje),
    • trudności w utrzymaniu uwagi podczas rozmów lub czytania,
    • przewlekłe poczucie winy i niewystarczalności.

    Objawy te często nasilają się w okresie dojrzewania, ciąży, połogu oraz menopauzy – co sugeruje, że hormony odgrywają istotną rolę w nasilaniu symptomów.

    >> Przeczytaj także: Czym jest autyzm i jak go rozpoznać? Objawy autyzmu u dzieci i dorosłych   

    Jak rozpoznać ADHD u kobiet?

    Rozpoznanie ADHD u dorosłych kobiet wymaga szczegółowej oceny klinicznej przez specjalistę, najczęściej psychiatrę i psychologa klinicznego. Proces diagnostyczny obejmuje:

    • Wywiad kliniczny – historia życia, objawy w dzieciństwie, przebieg edukacji, relacje rodzinne i zawodowe.
    • Kwestionariusze oceny ADHD, np. ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale).
    • Ocena funkcjonowania w codziennym życiu – w pracy, domu, relacjach społecznych.
    • Badania różnicujące – mające na celu wykluczenie innych zaburzeń psychicznych, np. depresji, zaburzeń lękowych czy osobowości.

    Ważne jest również wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych, które mogą pomóc wykluczyć inne przyczyny problemów z koncentracją i energią:

    • Morfologia krwi – aby sprawdzić ewentualne występowanie anemii lub infekcje,
    Morfologia banerek
    • Ocena funkcjonowania tarczycy (TSH, FT3, FT4) – niedoczynność lub nadczynność tarczycy może dawać objawy podobne do ADHD,
    Pakiet tarczycowy (TSH, fT3, fT4) banerek
    • Parametry wątrobowe (ALT, AST)
    Pakiet watrobowy banerek

    >> Przeczytaj też: ADHD u dorosłych: objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

    ADHD u dziewczynek – jak przebiega?

    W przypadku dziewczynek ADHD często ma bardziej „cichy” przebieg. Zamiast nadruchliwości i agresji, dominuje forma nieuwagi, czyli tzw. ADHD typu nieuważnego. Dziewczynki:

    • często są zamyślone, „z głową w chmurach”,
    • mają trudności z utrzymaniem koncentracji podczas lekcji,
    • są zdezorganizowane, zapominają przyborów szkolnych,
    • bywają nadmiernie gadatliwe i impulsywne emocjonalnie,
    • miewają trudności w relacjach rówieśniczych (np. nadmierna wrażliwość na odrzucenie).

    Z racji mniej widocznych objawów, dziewczynki z ADHD często są ignorowane przez system edukacyjny i rodziców, a problemy wychodzą na jaw dopiero w wieku nastoletnim lub dorosłym.

    Diagnoza ADHD u kobiet

    Diagnoza ADHD u kobiet bywa trudniejsza niż u mężczyzn. Często poprzedza ją długi proces leczenia innych zaburzeń, takich jak depresja, stany lękowe czy zaburzenia osobowości. Kluczowe w diagnozie jest prześledzenie objawów od dzieciństwa, nawet jeśli nie były wówczas formalnie rozpoznane.

    Dobrą praktyką diagnostyczną jest:

    • konsultacja z rodzicami (jeśli to możliwe) w celu uzyskania informacji o dzieciństwie,
    • analiza ocen szkolnych i zachowań z przeszłości,
    • wykluczenie wpływu innych czynników somatycznych (np. niedoczynność tarczycy, niedobory żelaza, problemy hormonalne).
    Pakiet ciągłe zmęczenie kobieta (12 badań) banerek

    Jak leczyć ADHD u dorosłych kobiet?

    Leczenie ADHD u kobiet dorosłych powinno być zindywidualizowane i obejmować zarówno farmakoterapię, jak i psychoterapię.

    Farmakoterapia

    • Stymulanty (np. metylofenidat, amfetaminy) – zwiększają poziom dopaminy i noradrenaliny w mózgu.
    • Leki niestymulujące (np. atomoksetyna) – stosowane, gdy stymulanty są przeciwwskazane.
    • Leki wspomagające leczenie współwystępujących zaburzeń (np. SSRI przy depresji, leki przeciwlękowe).

    Psychoterapia i inne formy wsparcia

    • Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – pomoc w organizacji dnia, radzeniu sobie z emocjami i myślami automatycznymi.
    • Coaching ADHD – nauka praktycznych strategii radzenia sobie w pracy i domu.
    • Terapia grupowa – wsparcie emocjonalne i wymiana doświadczeń z innymi kobietami z ADHD.
    • Włączenie diety i aktywności fizycznej – regularne posiłki, sen i ruch poprawiają funkcjonowanie poznawcze.

    Jaką rolę pełni macica u kobiety?

    Choć temat ten wydaje się niezwiązany z ADHD, warto przypomnieć, że macica odgrywa istotną rolę nie tylko w zakresie rozrodczości, ale także w równowadze hormonalnej organizmu. Wahania hormonalne związane z cyklem menstruacyjnym, ciążą czy menopauzą mogą wpływać na intensywność objawów ADHD. Dlatego leczenie powinno uwzględniać cykl hormonalny kobiety oraz ewentualne zaburzenia endokrynologiczne.

    >> Zobacz też: Macica – budowa, funkcje, umiejscowienie

    ADHD u kobiet – podsumowanie

    • ADHD u kobiet ma często inny przebieg niż u mężczyzn – mniej widoczna nadruchliwość, więcej objawów nieuwagi i emocjonalnych.
    • Objawy mogą być mylone z depresją, wypaleniem czy zaburzeniami osobowości.
    • ADHD u dziewczynek często pozostaje nierozpoznane, dopóki nie pojawią się trudności w szkole lub dorosłości.
    • Diagnoza wymaga nie tylko wywiadu, ale także badań laboratoryjnych: morfologii krwi, hormonów tarczycy, funkcji wątroby.
    • Skuteczne leczenie to połączenie farmakoterapii i psychoterapii.
    • Hormony i cykl menstruacyjny mają wpływ na nasilenie objawów ADHD – warto wziąć to pod uwagę w terapii.

    Bibliografia

    1. Skogli, E et al. (2013). ADHD in girls and boys—gender differences in co-existing symptoms and executive function measures. BMC Psychiatry.
    2. Young, S et al. (2020) Females with ADHD: An expert consensus statement taking a lifespan approach providing guidance for the identification and treatment of attention-deficit/ hyperactivity disorder in girls and women. BMC Psychiatry.
    3. Rucklidge JJ. (2010) Gender differences in attention-deficit/hyperactivity disorder. Psychiatr Clin North Am.

    Zapalenie ślinianek – przyczyny, objawy, leczenie      

    Katarzyna Koc
    -
    0
    Zapalenie ślinianek – przyczyny, objawy, leczenie      

    Ślinianki są gruczołami wydzielania zewnętrznego ludzkiego organizmu. Należą do układu pokarmowego a ich głównym celem jest produkcja śliny. Istnieje szereg chorób, które w każdym wieku mogą rozwinąć się obrębie ślinianek. Co powoduje stany poszczególnych gruczołów ślinowych i w jaki sposób możemy je rozpoznać i leczyć?

    Spis treści:

    1. Co to jest zapalenie ślinianek?
    2. Czy zapalenie ślinianek jest zaraźliwe?
    3. Przyczyny zapalenia ślinianek
    4. Objawy zapalenia ślinianek
    5. Jak leczyć zapalenie ślinianek?
    6. Zapalenie ślinianek – podsumowanie

    Co to jest zapalenie ślinianek?

    Gruczoły ślinowe w organizmie człowieka możemy przydzielić do dwóch głównych grup. Są to:

    • duże gruczoły ślinowe (przyuszne, podjęzykowe, podżuchwowe);
    • małe gruczoły ślinowe ( wargowe, policzkowe, językowe przednie i tylne,  podniebienne).

    Największymi gruczołami są ślinianki przyuszne, zaś za największą produkcję wydzieliny odpowiadają ślinianki podżuchwowe (około 71% wydzielania śliny).

    Ślina pełni szereg różnych funkcji w przewodzie pokarmowym poprzez:

    • właściwości antybakteryjne;
    • utrudnianie wstecznego szerzenia się infekcji przewodów wyprowadzających ślinę przez bakterie kolonizujące jamę ustną;
    • usuwanie resztek pokarmowych.

    Stan zapalny obejmujący jeden lub wszystkie spośród dużych gruczołów ślinowych, nazywamy zapaleniem ślinianek. Sam proces chorobowy, ze względu na czas trwania objawów, podzielić można na ostry, przewlekły i nawracający.

    Ze względu na główną przyczynę zapalenia gruczołów ślinowych, możemy podzielić zapalenia na wirusowe i bakteryjne. W przypadku zakażeń bakteryjnych w około 50-90% diagnoz odpowiedzialnym czynnikiem jest gronkowiec złocisty (S. aureus). Do pozostałych czynników bakteryjnych możemy zaliczyć Streptococcus viridans, Enterobacteriaceae, Haemophilus influenzae.

    Infekcje bakteryjne spotykane są najczęściej u osób powyżej 60. roku życia. W populacji dziecięcej najczęstszą przyczyną są zakażenia wirusowe.

    Zapalenie dużych ślinianek dotyczyć może ich miąższu lub przewodów wyprowadzających ślinę.

    >> Przeczytaj także: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu pokarmowego człowieka

    Czy zapalenie ślinianek jest zaraźliwe?

    W przypadku, gdy przyczyną zapalenia ślinianek są wirusy jak wirus świnki, wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), wirus cytomegalii (CMV) czy wirus opryszczki (HHV), stan zapalny szerzy się drogą kropelkową lub przez zainfekowaną ślinę.

    Badanie przeciwciał IgM przeciwko Myxovirus parotitis (świnka) banerek

    Przyczyny zapalenia ślinianek

    Do czynników mających potencjalny wpływ na rozwój ostrego zapalenia ślinianek zaliczamy szereg przyczyn:

    • kamica przewodów wyprowadzających i samego miąższu gruczołów;
    • zwężenie przewodów wyprowadzających ślinę;
    • niewłaściwa higiena jamy ustnej;
    • niedożywienie, odwodnienie;
    • uszkodzenia śluzówki policzka (nieprawidłowości zębów, niewłaściwie dobrana proteza);
    • niektóre leki (leki przeciwhistaminowe, neuroleptyki, b- blokery, etc. ).

    Są to także:

    Do najczęstszych zapaleń ślinianek w populacji dziecięcej zalicza się świnkę (nagminne zapalenie ślinianek), drugim w kolejności stanem zapalnym jest nawracające zapalenie ślinianek przyusznych.

    Morfologia banerek

    Młodzieńcze nawracające zapalenie ślinianek przyusznych wywołane jest m.in. alergiami, przebytymi infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi, wrodzonymi wadami budowy lub zwężeniem przewodów wyprowadzających ślinę, obecnością ciała obcego w przewodach wyprowadzających  w śliniance. Pierwszy epizod zapalenia często występuje u dzieci między 3. a 6. rokiem życia. Objawy mogą trwać od 2 do 12 tygodni. Jest to stan nawracający, gdyż może pojawiać się z częstotliwością do 6-8 epizodów w ciągu roku.

    W przypadku osób dorosłych najczęściej do stanu zapalnego gruczołów ślinowych dochodzi z przyczyn bakteryjnych.

    Objawy zapalenia ślinianek

    Do najczęstszych objawów towarzyszących zapaleniu ślinianek, bez względu na czynnik wywołujący, zalicza się:

    • objawy ogólne, jak złe samopoczucie, utrata apetytu, ból gardła czy gorączka;
    • ból podczas żucia;
    • ból ucha bliskiej okolicy zmienionej chorobowo;
    • obrzęk okolicy ślinianki;
    • powiększenie odczynowe okolicznych węzłów chłonnych.

    Diagnostyka różnicowa zapalenia ślinianek obejmuje szereg innych schorzeń, jak:

    • naczyniaki krwionośne wieku dziecięcego;
    • guzy nowotworowe;
    • niezapalne powiększenie ślinianek w przebiegu schorzeń metabolicznych czy endokrynologicznych jak np. cukrzyca, zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja);
    • choroby autoimmunologiczne, np. zespół Sjögrena;
    • kamice ślinianek;
    • choroby węzłów chłonnych ślinianek (gruźlica, choroba kociego pazura).

    Do częstych powikłań zapalenia ślinianek zwłaszcza okolicy przyusznej zaliczamy: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jąder, jednostronny ubytek słuchu. Wśród innych następstw niewłaściwie leczonych zapaleń gruczołów ślinowych wymienić można: ropnie, rozlane stany zapalne okolic głowy, szyi, śródpiersia , zakażenia uogólnione, zapalenia kości i szpiku.

    Jak leczyć zapalenie ślinianek?

    W zależności od rodzaju czynnika etiologicznego, leczenie opiera się albo na postępowaniu objawowym (infekcje wirusowe) lub wdrożeniu antybiotykoterapii (w przypadkach infekcji bakteryjnych gruczołów ślinowych).

    Bakteryjne ostre zapalenia ślinianek leczymy antybiotykami takimi jak:

    • kloksacylina;
    • klindamycyna;
    • azytromycyna;
    • klarytromycyna.

    Wśród innych preparatów wykorzystuje się także m. in.  amoksycylinę z kwasem klawulanowym.

    Ponadto stosowane są:

    • ciepłe okłady;
    • niesteroidowe leki przeciwzapalne;
    • leki przyspieszające produkcję śliny;
    • masaż gruczołów ślinowych;
    • prawidłowa toaleta jamy ustnej;
    • nawodnienie.

    Przewlekłe zapalenia ślinianek wymagają usunięcia przyczyny wywołującej stan zapalny a także usprawnienia przepływu śliny.

    Zapalenie ślinianek – podsumowanie

    • Największym gruczołem ślinowym są ślinianki przyuszne.
    • Najczęstszą bakteryjną przyczyną zapalenia ślinianek jest niedrożność przewodów wyprowadzających ślinę z gruczołu powikłana infekcyjnie.
    • Podstawą diagnostyki zapaleń gruczołych ślinowych wciąż pozostaje wywiad i badanie kliniczne pacjenta.
    • Ogólne zasady leczenia polegają na postępowaniu objawowym, odpowiednim nawodnieniu, antybiotykoterapii (w zapaleniach bakteryjnych).
    • Do powikłań nieleczonych bakteryjnych zapaleń ślinianek zalicza się m. in. ropnie okolicy głowy i szyi, zapalenie szpiku i kości.
    • Profilaktyka nawrotowych stanów zapalnych ślinianek to przede wszystkim odpowiednia higiena jamy ustnej i regularne kontrole stomatologiczne.

    Bibliografia

    1. dostęp online 10.05.2025 https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/przypadki/352843,zapalenie-slinianek-klasyfikacja-oraz-etiopatogeneza
    2. K. Kozłowski, J. Filipowicz, S. Paprocki, P. Adamska, A. Starzyńska „Choroby ślinianek. Część 1. Infekcje bakteryjne „ ;Forum Medycyny Rodzinnej 2020, tom 14, nr 6, 281–288
    3. B. Zielnik- Jurkiewicz „Choroby laryngologiczne u dzieci” wyd. Medical Tribune Polska, Warszawa 2013
    Page 2 of 131
    1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131
    123...131Strona 2 z 131

    Zadbaj z nami o zdrowie - zapisz się na newsletter!

    Otrzymuj praktyczne informacje na temat profilaktyki i badań laboratoryjnych, dzięki którym poszerzysz swoją wiedzę na temat świadomej troski o zdrowie. Zapisz się na newsletter i odbierz -20% zniżki na kolejny zakup w e-sklepie.

    O nas

    Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

    Nasz adres

    ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.